Društveno-politički razvoj Srba u Ugarskoj do 1918.

Tribina „Društveno-politički razvoj Srba u Ugarskoj do 1918.“ održana je u ponedeljak 29. oktobra u klubu „Tribina mladih“ Kulturnog centra Novog Sada. Autor i predavač bio je dr Miloš Savin, istoričar.

Dr Savin je u uvodu predavanja rekao da su se Sloveni (sudeći „po našoj oficijelnoj školi koja do sada nije našla kontraargument“) na Balkansko poluostrvo naselili u 6. ili 7. veku. Posle Slovena, u 9. veku, u Panoniju dolaze Mađari iz evroazijskih predela.

– Mađarski kraljevi i srpski kraljevi i kneževi u početku su imali veoma dobru saradnju koja je bila posebno plodotvorna za vreme Stefana Lazarevića, sina kneza Lazara koji je, pored toga što je postao srpski despot, bio jedan od najvećih magnata Ugarske kome je ugarski kralj darivao posede na području današnje Vojvodine uzdajući se u njegovu pomoć u odbrani od Turaka – naveo je Savin.

U 13. veku papski izvori analizirali su sastav stanovništva i došli do zaključka da su u Sremu i delovima Banata dominirali „pravoslavni slovenski elementi“. Nesporno je, rekao je u nastavku Savin, da su u 14. i 15. veku „velike mase Srba“ živele na području Panonske nizije. One, za razliku od nekih drugih naroda, nisu dobijale pravo na sopstveno uređenje, ali u vreme srpskih despota, od kojih je poslednji bio Pavle Bakić (koji je bio despot 1527. godine), Srbi su bili neka vrsta krupnih feudalaca na području Ugarske. Imali su pravo na sopstvene oružane jedinice i seljaštvo.

– Do veće emanacije Srba kao nekakvog vojnog faktora dolazi 1526. godine posle Mohačke bitke, kada su osmanski osvajači razbili ugarsku vojsku  – naveo je autor tribine.

Već 1702. godine, posle najnovijeg naseljavanja Srba, u austrijskom carstvu stvorene su dve velike granice koje su imale za cilj da osujete turske napade. To su bile Potisko-pomoriška i Posavsko-podunavska granica.

Satmarskim mirom 1711. godine, koji je potpisan posle Rakocijevog ustanka, nastupio je stabilniji period, jer ugarski staleži staju u službu bečkog dvora, shvativši da je dalji razvoj Ugarske moguć samo u okviru habzburške države. Beč je u tom paktu, punom trzavica, a koji je trajao do raspada carstva 1918. godine, umeo lukavo da podbuni Srbe protiv Mađara ili da Srbima i drugim narodima umanji prava zarad „ljubavi sa Mađarima“.

– Upravo taj „bildovani konflikt“ umeli su da iskoriste kasnije srpski lideri poput Svetozara Miletića. Oni su smatrali  da treba prevazići konflikt između Srba i Mađara i u okviru Ugarske tražiti nekakvu autonomiju, a ne biti moneta za potkusurivanje bečkom dvoru – zaključio je Savin.