Izložba fotografija fotoreportera Darka Dozeta pod nazivom „Sedam vekova manastira Krupe“ povodom 700 godina Manastira Krupe, biće otvorena u sredu, 26. jula u 19 časova, u Klubu „Tribina mladih“ Kulturnog centra Novog Sada.
Ukupno 40 umetničkih i dokumentarnih fotografija, nastalih prilikom nekoliko Dozetovih boravaka u ovom drevnom manastiru na međi Like i Dalmacije, biće predstavljeno na 27 panoa.
Autor ove izložbe – Darko Dozet, sarađivao je sa najuglednijim svetskim novinskim agencijama, a fotografije su mu objavljivali gotovo svi svetski listovi i magazini. NJegove fotografije ilustrovale su više od 1.000 naslovnih strana najznačajnijih medija, prvenstveno Večernjih novosti, a samostalne izložbe imao je u više od pedest gradova Srbije i inostranstva. Autor je projekta Koreni duše posvećenog Kosovu i Metohiji, ali i koautor projekta Svedoci trajanja koji prikazuje srpsku kulturnu baštinu u Republici Rumuniji.
Izložba je obogaćena i pratećim tekstovima Snježane Orlović, istoričara umetnosti, vrsnog poznavaoca manastira i crkava Eparhije dalmatinske i Eparhije gornjokarlovačke. Autor je četiri knjige – Manastir Krupa, Manastir Dragović, Manastir Gomirje, Manastir Presvete Bogorodice Trojeručice, a uskoro će biti objavljeno i obimno izdanje Šematizma i istorije Eparhije gornjokarlovačke, ali i monografija povodom velikog jubileja 700 godina manastira Krupe, koju radi u koautorstvu sa teologom i istoričarom Radovanom Pilipovićem.
Izložbu će, kako je predviđeno, otvoriti NJegovo preosveštenstvo Eipskop bački gospodin Irinej, i NJegovo preosveštenstvo Episkop dalmatinski Fotije, a otvaranju izložbe će, osim autora prisustvovati i iguman manastira Krupa arhimandrit Gavrilo Stevanović.
Organizaori izložbe su Kulturni centar Novog Sada i Foto asocijacija Vojvodine uz podršku Uprave za kulturu grada Novog Sada.
Predviđeno je da izložba posle Novog Sada bude prikazana u Gračanici, kako bi se i simbolično spojile dve zadužbine kralja Milutina. Posle Gračanice, izložbu će videti i stanovnici Beograda i Banja Luke.
Manastir Krupa
Pre sedam vekova, uz reku Krupu u podnožju planine Velebit, monasi iz Krupe na Vrbasu napravili su čvrst temelj ovome manastiru, koji od tada okuplja ne samo stanovnike Like i Dalmacije, na čijoj se granici nalazi, već i sve Srbe ma gde oni živeli. Arhivska građa, činjenice i još uvek žive legende pričaju nam istoriju ovog slavnog manastira. Prvi ktitor bio je srpski kralj Milutin, a potom su manastir pomagali i srpski vladari Stefan Dečanski i car Dušan, a svoj doprinos njegovoj obnovi dali su i srpski despoti Brankovići iz Srema, Đorđe i Jovan sa majkom Angelinom. Godina 1502. biće početak viševekovnog stradanja manastira i pravoslavnog naroda oko njega, ali i niza obnova.
Kada je došlo do obnove Pećke patrijaršije, ona je uspela da pod svoje okrilje okupi sve Srbe. Brigu o Crkvi u kopnenom delu Dalmacije u patrijarhovo ime vodili su dabrobosanski mitropoliti, koji su svojoj tituli dodavali još kliški i lički, a naročito su isticali titulu egzarha cijele Dalmacije. Tada dolazi do procvata umetničke aktivnosti, podižu se i obnavljaju crkve, naseljavaju napušteni manastiri, nabavljaju se nova umetnička dela, bogoslužbene sasudi i knjige, a 1615. godine mitropolit dabrobosanski Teodor osnovao je u manastiru Krki bogosloviju. To je prva organizovana škola u Srpskoj crkvi.
I manastir Krupa je krajem 16. i početkom 17. veka bio u povoljnijim uslovima, kad je sebi mogao priuštiti skupe prestone ikone, slikane rukom jereja Jovana Apake, u to vreme jednog od najboljih venecijanskih slikara kritskog porekla.
Početkom 17. veka, crkva Uspenja Presvete Bogorodice u manastiru Krupi je i živopisana, ali ubrzo posle stradanja manastira 1620. godine, ove freske su prekrečene. Ispod debljeg sloja kreča, pronađene su 1966. godine, samo na zidovima stare prvobitne građevine, a to je današnji naos. Odmah po otkrivanju, freske su pripisane Georgiju Mitrofanoviću, nesumnjivo najizrazitijem predstavniku srpskog slikarstva, u vreme pod turskom vlašću, čijom pojavom počinje poslednja velika epoha postvizantijske umetnosti na našem prostoru. Mitrofanović je bio veliki stvaralac svestrane i izuzetne obdarenosti, obrazovanosti i produktivnosti, koji je svojim prepoznatljivim slikarskim rukopisom nadgradio temelj srednjovekovnog srpskog slikarstva i obogatio srpsku baštinu. On je u Krupu došao kao već formiran slikar, ostvarivši prethodno više razvijenih fresko celina i ikona u crkvama i manastirima obnovljene Pećke patrijaršije. Iako slabo očuvane, Mitrofanovićeve freske, koje su najverovatnije nastale pod pokroviteljstvom patrijarha Pajsija, predstavljaju izuzetnu vrednost i govore o značaju koji je taj manastir imao tokom prošlih vekova. Podatak o periodu datacije ovog slikarstva daje mogućnost da su one nastale kao deo obeležavanja 300 godina od osnivanja manastira. Posle radova na građevinskoj sanaciji ovog hrama, pre nekoliko godina pronađeni su tragovi fresko slikarstva na zapadnoj fasadi naosa, ali i na tamburu kupole sa spoljašnje strane, koje se gotovo sa sigurnošću može pripisati Georgiju Mitrofanoviću.
Doba razvitka manastira u svakom smislu bio je period 18. veka. Tada su u Veneciji srebrom okovane prestone ikone, iznad njih su postavljena dva reda ikona, carske dveri iz Kijeva, a iznad njih i tri srebrom okovane centralne ikone koje se danas čuvaju u manastirskom muzeju. Upravo iz 18. veka datira i najveći broj predmeta iz manastirske riznice. Tu se čuva veliki broj ikona od 16. do 20. veka, čiji su autori bili uglavnom Srbi i Grci, koji su ikone radili u tradicijama poznovizantijske umetnosti. Veliki broj ikona poručivan je i nabavljan i u Veneciji, Rusiji i drugim kulturnim centrima. Tu su izloženi i bogoslužbeni predmeti koji su većinom od srebra, srebra sa pozlatom ili ukrasima od dragog kamenja, sedefa, ali ima i onih od mesinga, drveta… Čuvaju se ovde i vredne panagije, krstovi, pojasevi, nekoliko primera crkvenog tekstila i zastava. Reč je o skupocenim tkaninama, ukrašenim srmom i zlatnom žicom. Naručioci ovih predmeta, osim sveštenstva, bili su i istaknutiji i imućniji pojedinci i narodne starešine, a poručivalo se kod domaćih majstora, pre svega u srpskim zlatarskim radionicama u Zadru, ali i kod majstora iz zlatarskih radionica u Beču, Rusiji itd. Najviše porudžbina dobijali su ipak venecijanski majstori, što je svakako razumljivo, jer je Venecija bila glavni grad i sedište dužda Mletačke Republike, a svakako i jedno od najznačajnijih umetničkih središta na severnom Jadranu. Osim okova na ikonama u Veneciji su u 18. veku izrađena i zvona, četiri svećnjaka na časnoj trpezi, četiri velika kandila… Manastirska biblioteka čuva više od 300 knjiga uglavnom bogoslužbenih, štampanih u Beču, Rusiji…ali i nekoliko rukopisnih knjiga. Najstarija datira iz 15. veka, a najviše ih potiče iz 18. veka. U 18. i 19. vijeku u Krupi je najverovatnije postojala i knjigovezačka radionica. Arhiv manastira Krupe je posle Drugog svjetskog rata gotovo sav uništen, a do danas je sačuvano samo nekoliko bitnijih dokumenata. Uprkos čestim stradanjima i pustošenjima, u riznici je pohranjen bar deo ovog istinskog blaga koje ima ne samo materijalnu, nego pre svega kulturnu, umetničku, istorijsku i duhovnu vrednost.
Od svih nastojatelja manastira Krupe, najveće zasluge pripadaju arhimandritu Gerasimu Zeliću, koji je veliki deo svoje mladosti proveo putujući po svetu, a naročito po Rusiji. Sa tih svojih putovanja donosio je bogate poklone kako svom manastiru, tako i drugim crkvama u Dalmaciji. Krupi je donio brojne knjige, odežde i druge crkvene dragocenosti, veliki mesingani polijelej, carske dveri, ali i novčane priloge kojima je pomogao u izgradnji manastirskih konaka i građevina neophodnih za funkcionisanje svakog manastira. Tokom 18. veka sagrađene su ćelije, trpezarija i obnavljani neki konaci, a u 19. veku sazidan je današnji oltarski prostor i obnovljeni su manastirski hram i zapadni konak. Prema tragovima zidova i preostalom živopisu, koji je ukrašavao staru apsidu, vidi se da je ona bila polukružna. Sada je umesto polukruga oltarski prostor završen ravnim zidom. Oltarska pregrada je ranije bila povučena do prednjih stubaca, a nakon proširenja oltara stari proskomidija i đakonikon ušli su u sastav centralnog dela crkve. NJihove niše su tada prosečene i postale prolazi za oltar, a ikonostas je tada smešten u otvor nekadšnjeg apsidalnog luka. Crkva koja ima osnovu razvijenog upisanog krsta sa kupolom na pandantifima, u ovim poznijim intervencijama dobila je pripratu koja je nešto uža od naosa.
U toku Drugog svetskog rata manastir je pretrpio jedno od svojih najtežih stradanja: izgorili su svi konaci, a manastirski inventar je uništen, kada su ga ustaše pretvorile u vojno uporište prema Italiji. Godine 1995. godine desila se najveća tragedija za narod kome je vekovima manastir Krupa pripadao, a manastir je pretrpeo manja oštećenja i krađe. Sa srpskim narodom koji je tada napustio područje Hrvatske, otišli su i monasi ovog manastira pa je manastir bio pust do 2000. godine. Dolaskom na tron Episkopa dalmatinskog g. Fotija (Sladojevića) i postavljanjem ahimandrita Gavrila (Stevanovića) na mesto nastojatelja, za manastir počinju bolji dani i dolazi do procvata ove drevne svetinje.
Istrajavajući i u najtežim vremenima, već 700 godina ovaj manastir širio je kulturu, pismenost i tradiciju, ukrepljivao svest o poreklu i nacionalnoj pripadnosti, ali pre svega bio je duhovno utočište svim našim precima koji su čistog srca dolazili u ovu svetinju. I baš zbog toga, vera, poštovanje i velika ljubav srpskog naroda prema manastiru Krupi, uzdizali su ovaj manastir iz pepela svaki put kada je to bilo potrebno i činili ga još lepšim i jačim. Oni su nam pokazali put kojim moramo ići kako bismo našim potomcima sačuvali ovaj neizbrisivi trag o našem postojanju.
Manastir Krupa je, pre tačno sedam vekova, 1317. godine, kao zadužbinu podigao kralj Milutin, u istoimenom selu uz reku Krupu, tako da će centralna svečanost povodom ovog velikog jubileja, biti održana u samom manastiru, na slavu ove svetinje – Veliku Gospojinu, 28. avgusta ove godine.
Sam manastir je, kao i većina svetinja Srpske pravoslavne crkve, u svojoj dugoj istoriji, najveća stradanja pretrpeo u 20. veku. U Drugom svetskom ratu izgoreli su svi konaci, a manastirski inventar je uništen, kada su ga ustaše pretvorile u vojno uporište prema Italiji. Sledeća tragedija usledila je 1995. godine kada je u akciji „Oluja“ manastir je pretreo manja oštećenja i krađe, ali su, sa srpskim narodom koji je tada napustio područje Hrvatske, otišli su i monasi ovog manastira pa je manastir bio pust do 2000. godine. Dolaskom na tron Episkopa dalmatinskog g. Fotija (Sladojevića) i postavljanjem ahimandrita Gavrila (Stevanovića) na mesto nastojatelja, za manastir počinju bolji dani.
Autori izložbe:
Darko Dozet je rođen 7.12.1976. u Novom Sadu u kom završava Srednju grafičku školu, smer fotografija, nakon čega se 1996. godine zapošljava u novosadskom dnevnom listu Dnevnik. Od 1998. do 2007. godine fotoreporter je Novinske agencije Tanjug, a od 2007. godine fotoreporter je Kompanije Novosti. Sarađivao je sa najuglednijim svetskim novinskim agencijama, Rojters, Evropska pres foto agencija, Asošijeted presom, a fotografije su mu objavljivali gotovo svi svetski listovi i magazini. NJegove fotografije ilustrovale su više od 1.000 naslovnih strana najznačajnijih medija, prvenstveno Večernjih Novosti. Samostalne izložbe imao je u više od pedest gradova Srbije i inostranstva. Autor je projekta Koreni duše posvećenog Kosovu i Metohiji te koautor projekta Svedoci trajanja koji prikazuje srpsku kulturnu baštinu u Republici Rumuniji. Autor je foto monografije Čuvari uspomena i svedoci istorije posvećene kolegama fotoreporterima od Drugog svetskog rata do danas. Predavanja o novinskoj fotografiji po pozivu, u više navrata, držao je u Ruskom muzeju fotografije, Novosadskom univerzitetu, Muzeju Vojvodine… Jedan je od osnivača Udruženja fotoreportera Srbije, prvog u Srbiji koji okuplja fotografe zaposlene u medijima. Predsednik je Foto asocijacije Vojvodine. Tri godine za redom uspešno organizuje kolektivnu izložbu fotoreportera Novog Sada i Vojvodine. Dobitnik je niza priznanja za rad i stvaralaštvo na polju fotografije. Neke od najznačajnijih su: Prva nagrada na Međunarodnom festivalu reportaže Interfer 2015. godine, iste godine proglašen je i za najboljeg fotoreportera kompanije Večernjih Novosti. 2016. godine dobitnik je nagrade Laza Kostić koju za fotografiju dodeljuje Udruženje novinara Srbije. Od 2017. godine je član Uprave Udruženja novinara Srbije, čiji je redovan član od 1997. godine.
Snježana Orlović, rođena 2. 12. 1981. godine u Gospiću. Diplomirala je 2005. godine na Filozofskom fakultetu u Beogradu na odeljenju Istorije umetnosti. Od 2007. do 2012. godine radi u Galeriji Feniks u Beogradu kao organizator galerijskih aktivnosti i učestvuje u pripremi i realizaciji programa galerije, u kojoj je bila i član umetničkog saveta galerije. Od 2011. do 2015. sarađuje na organizaciji izložbe Krajiški likovni salon (od 25. do 28. po redu izložbe predstavljene u mnogim gradovima Srbije) kao član saveta salona, autor postavke i predgovora kataloga. Autor je četiri knjige (Manastir Krupa, 2008; Manastir Dragović, 2009; Manastir Gomirje, 2011; Manastir Presvete Bogorodice Trojeručice, 2017), a uskoro će biti objavljeno i obimno izdanje Šematizma i istorije Eparhije gornjokarlovačke, ali i monografija povodom velikog jubileja 700 godina manastira Krupe koju radi u koautorstvu sa teologom i istoričarom Radovanom Pilipovićem. Autor je i preko trideset studija i članaka objavljenih u Srbiji i Hrvatskoj (radovi su objavljeni u Zborniku o Srbima u Hrvatskoj (SANU, Odbor za istoriju Srba u Hrvatskoj), Zborniku za likovne umetnosti Matice srpske, Glasniku društva konzervatora Srbije, Srpskoj enciklopediji, Srpskom biografskom rečniku, Srbsko-dalmatinskom magazinu, časopisu Likovni život, časopisima Dalmatinske i Gornjokarlovačke eparhije (…) , a autor je i tri dvojezične brošure o dalmatinskim manastirima). U statusu samostalnog umetnika nalazi se od 2010. godine.
Ostavi komentar