Zbignjev Bžežinski: guru globalizma

Zbignjev Bžežinski: guru globalizma

 Autor: Milorad Vukašinović

Zbignjev Kazimjež Bžežinski (Varšava, 28. mart 1928 − Fols Čerč, 26. maj 2017), politikolog i jedan od najuticajnih američkih geopolitičara, rodio se u porodici poljskog diplomate Tadeuša Bžežinskog. Pohađao je katoličku školu za vreme diplomatskog službovanja svoga oca u Francuskoj i Nemačkoj. Porodica se preselila u Montreal 1938. godine jer mu je otac imenovan za poljskog generalnog konzula. Kada su posle šest godina komunisti preuzeli vlast u Poljskoj, Tadeuš se penzionisao i preselio s porodicom u jedno kanadsko selo. Uspon ka vrhu zajednice spoljnopolitičkih delatnika Zbignjev je otpočeo na studijama na kanadskom Univerzitetu Mek Gil na kojem je diplomirao iz oblasti ekonomije i političkih nauka. Kasnije je doktorirao državnu upravu na čuvenom Harvardu i dobio stipendiju za objavljivanje doktorske teze na temu Sovjetske čistke, kao trajni oblik totalitarizma. Bio je poznat po svom intelektualizmu, ali i žestokom antiruskom (ranije antisovjetskom) raspoloženju koje je objašnjavano njegovim poljsko – katoličkim poreklom. Česta putovanja u Istočnu Evropu i nekoliko knjiga koje je objavio još pedesetih godina prošlog veka odredila su ga kao stručnjaka za zemlje komunističkog sveta, a već do 1960. godine privukao je pažnju kreatora američke spoljne politike. Bio je savetnik predsednika Lindona DŽonsona od 1966. do 1968. godine i savetnik za nacionalnu bezbednost DŽimija Kartera od 1977. do 1981. godine. Tokom karijere povezivan je s najuticajnijim organizacijama „svetske zakulise“ kao što su  SIO, Bilderberg i Trilaterala. Mada su njegove teorijske šeme preuređenja svetskog poretka žestoko kritikovane (Velika šahovska tabla), važio je za jednog od najcitiranijih autora iz oblasti geopolitike.

Glavni spoljnopolitički događaji tokom njegovog mandata bili su dalja normalizacija odnosa sa Narodnom Republikom Kinom, zatim potpisivanje Sporazuma o ograničavanju strateškog naoružanja (SALT II), sporazum iz Kemp Dejvida, tranzicija Irana od saveznika Sjedinjenih Država u antizapadnu Islamsku Republiku, potom naoružavanje mudžahedina kao odgovor na sovjetsku invaziju na Avganistan i potpisivanje Sporazuma Torihos – Karter kojim se vraća kontrola nad  Panamskim kanalom posle 1999. godine. Kao vrstan poznavalac procesa u nekadašnjem komunističkom svetu, uz papu Vojtilu, smatran je arhitektom razbijanja Istočnog bloka i Sovjetskog Saveza. Važio je za odličnog poznavaoca situacije u SFRJ i bio jedan od prvih „proroka“ njenog razbijanja, a što je najavljeno na jednom skupu sociologa u švedskom gradu Upsali 1978. godine. Za vreme rata na prostoru bivše Jugoslavije zagovarao je izrazito antisrpsku politiku i vojnu agresiju NATO na SRJ 1999. godine. Odbacujući moralne i humanitarne razloge kao povod za ovaj rat, on je u NJujork tajmsu doslovno izjavio: „Nemojmo se zavaravati, to je rat za preživljavanje NATO-a i, ako treba, taj rat mora biti totalan“(Radmila Nakarada, Raspad Jugoslavije).

Do kraja života zauzimao je izrazito antiruski i antipravoslavni stav (u svom poslednjem javnom obraćanju predlagao je zapadnu blokadu baltičkog basena i njegove luke Sankt Peterburga, i crnomorskog basena i njegove luke u Novorosijsku, preko Dardanela, koja bi pogodila skoro dve trećine celokupne ruske pomorske trgovine, a za slučaj „ruskog napada“ na Talin, prestonicu Estonije). U Velikoj šahovskoj tabli pisao je da se na tlu Ukrajine odlučuje o tome da li će Rusija biti imperija ili ne, a u više prilika javno isticao da su pravoslavni narodi jedini pravi protivnici ideologije globalizma i „novog svetskog poretka“.

Između dvaju epoha

Šezdesetih godina prošlog veka dogodile su se tektonske promene u međunarodnoj politici. Kubanska raketna kriza dovela je svet na ivicu nuklearnog rata. Podsetimo, sukobu je prethodilo razmeštanje američkih raketa srednjeg dometa (2.400 km) u Turskoj 1959. godine, a slične rakete postavljene su u  Italiji. Kada je SSSR 1962. godine instalirao nuklearne rakete na  Kubi, Amerikanci su taj čin proglasili za pretnju nacionalnoj bezbednosti i povredu svoje interesne sfere. Krajem oktobra 1962. godine kriza je eskalirala blokadom Kube, a posle višednevne „igre živaca” u kojoj su glavni akteri bili Kenedi, Hruščov i Kastro, Sovjetski Savez je povukao oružje i dobio garanciju da SAD neće napasti Kubu. Posle jedanaest meseci američko  atomsko oružje u Turskoj je deaktivirano, a uspostavljena je i tzv. „vruća linija“ između Moskve i Vašingtona koja do danas funkcioniše.

Pod uticajem Kubanske krize došlo je do izvesnog otrežnjenja u krugovima obe tadašnje supersile, a svest o mogućnosti totalnog nuklearnog uništenja podstakla je traganja za novim formama međusobne saradnje. U takvim međunarodnim okolnostima Jan Tinbergen (prvi dobitnik Nobela za ekonomiju) osmislio je teoriju o konvergenciji (stapanju) dva sistema (demokratskog i komunističkog). NJena suština je u naglasku na „tehnološkoj revoluciji“ koja je relativizovala ideološke, pa i geopolitičke podele, i kao takva nametnula potrebu izgradnje drugačijeg ekonomskog, političkog i društvenog sistema. U ovakvim stavovima nije teško uočiti obrise „mondijalističke ideologije“ koja je svoje pristalice imala i u redovima sovjetske komunističke partije (A. Saharov). Teorija konvergencija proistekla je i iz protivrečnih procesa unutar zapadnog sveta u okviru kojeg je bilo sve teže pomiriti različite interese nacionalnih država i transnacionalnih korporacija. U tom smislu posebno indikativne bile su ekonomska kriza i masovne demonstracije širom Evrope i SAD-a 1968. godine. Uz to Amerika je bila i dodatno pogođena traumatičnim „vijetnamskim sindromom“.

Bžežinski je izlaz iz ovakvog stanja video u radikalnom preispitivanju dotadašnjih pravaca američke politike, a što je obrazložio u svojoj knjizi Između dvaju epoha (1970). Oslanjajući se na radove katoličkog jezuite De Šardena, on je tadašnja dešavanja definisao kao proces brisanja razlika između unutrašnje i spoljne politike. Sa formalne strane politika je i dalje delovala kao u prošlosti, ali je unutrašnja snaga tog procesa modelirana delovanjem onih snaga čiji uticaj objektivno prevazilazi nacionalne granice. Po njegovom mišljenju američko društvo ulazi u novu razvojnu fazu koja se bitno razlikuje u odnosu na „svog industrijskog prethodnika“. Pod uticajem tehnologije i elektronike formira se jedno novo „tehnotronično društvo“ koje se kulturno, psihološki, socijalno i ekonomski razlikuje u odnosu na prethodno. U takvom društvu automatika i kibernetika zamenile su mašinu kojom je upravljao pojedinac, a dogodila se i promena društvenog liderstva koje je s plemićko – aristokratske elite prešla na novu urbano – plutokratsku elitu. U tehnotroničnoj eri desila se, nasuprot industrijskoj eri, depersonalizacija ekonomske moći a slobodan protok ljudi, roba i kapitala postali su temelj nove globalne ekonomije. Uopšteno, stvoren je jedan nov odnos „između čoveka i njegove globalne realnosti“. Bžežinski je smatrao da je pod uticajem ovih okolnosti potrebno temeljno prestrukturiranje svetskog poretka, uz naglasak da taj proces treba da predvode najvitalniji regioni sveta SAD, Zapadna Evropa i Japan.

Trilateralizam

Ono što je nagovestio u knjizi Između dvaju epoha (1970), Bžežinski je kasnije nadograđivao u svom praktično-političkom delovanju. Pomenuta knjiga bila je samo teorijski predložak za program Trilateralne komisije, jedne od organizacija koja je vremenom stekla epitet neformalne „svetske vlade u senci“. NJen osnivač (1973) bio je jedan od najbogatijih Amerikanaca Dejvid Rokfeler. Sa formalnog stanovišta pravni status Trilaterale teško je precizirati, jer ona nije klasična međunarodna organizacija ali niti nevladina organizacija. Pre bi se moglo reći da je reč o privatnoj inicijativi koja vodi računa o interesima „korporativne elite“ i koja nastoji da „nevidljivim nitima“ usmerava tokove zvanične politike. Od momenta formiranja do danas, uticaj Komisije na donosioce strateških odluka u SAD-u je ogroman. Čuveni pisac Ralf Eperson navodio je njenu presudnu ulogu prilikom izbora DŽimija Kartera za predsednika SAD-a, ali i prilikom imenovanja Bžežinskog za njegovog savetnika za nacionalnu bezbednost.

Kao glavni ideolog Trilaterale Bžežinski je u njen osnovni akt koji je naslovljen kao Iskaz o ciljevima ugradio temeljne postavke o kojima je pisao 1970. godine. Suštinski smisao osnivanja TK je uspostavljanje „novog svetskog poretka“ i „jedinstvene svetske vlade“ uz postojanje prelazne faze do realizacije ovog dugoročnog cilja, a koja je naznačena kao „period tranzicije“. U prelaznom periodu „diplomatiju država treba da zameni diplomatija korporacija“, a nacionalnu lojalnost treba da zameni lojalnost multinacionalnim kompanijama. U dokumenta TK Bžežinski je ugradio ideju o postepenom preuzimanju nadležnosti države od strane multinacionalnih korporacija, a što marginalizuje ulogu države, posebno u pravnonormativnoj sferi. Naš ugledni prof. Smilja Avramov (autor studije o Trilaterali) s razlogom ukazuje na istorijski paradoks koji se dogodio u eri globalizacije, a to je proces „odumiranja države“ koji je svojevremeno proklamovan kao vrhunski marksističko – lenjinistički idel. Za razliku od ideološkog optimizma marksista koji su odumiranje države predviđali na određenom stepenu razvoja proizvodnih snaga i posledično proizvodnih odnosa, u procesima globalizacije (o kojima piše Bžežinski) država odumire tiho i bez pompe, uz postepen prenos tipično državnih nadležnosti na transnacionalne činioce, tj. logikom koju nameće krupni kapital. Stratezi Komisije su predviđali otpore ostvarenju ovakvog scenarija pa su veliku pažnju posvetili ulozi medija koji treba da „pasiviziraju mase“, ali i savremenim tehnologijama koje su u stanju da obezbede efikasan nadzor nad svakim pojedincem, što deluje kao ostvarenje orvelijanske vizije budućnosti čovečanstva.

U „tehnotroničnoj eri“ u skladu sa radikalnom izmenom odnosa pojedinca i društva, menjaju se i tradicionalne predstave o pojmovima slobode i demokratije. Sa stanovišta interesa korporacija pojam slobode se odnosi na „ekonomsku slobodu“ koja počiva na principima privatizacije, deregulacije i potpune slobode medija, ali na način kako to vide stratezi Trilaterale. Pojednostavljeno rečeno, tamo gde multinacionalne kompanije ulažu država nema pravo na bilo koji vid intervencionizma. Naš ugledni publicista i ekonomski analitičar Danilo Tvrdišić u izvanrednoj studiji Globalizacija bezumlja (2008) uočava da osim ovladavanja određenim prirodnim i ekonomskim resursima, multinacionalne korporacije teže da ustanove kontrolu i nad kulturnom i medijskom matricom u državi koja je objekat njihove eksploatacije, a što urušava teorije o kapitalu koji je samo zainteresovan za profit i nikakav drugi uticaj. Da bi se ostvarile bazične modifikacije društvenog života, TK pribegava jednoj perfidnoj tehnici institucionalizovane krivice, ekonomske represije i inženjeringa konsenzusa koji se podvode pod tzv. „demokratsku tranziciju“. U takvim okolnostima menja se i uobičajena predstava o demokratiji koja se proglašava „za skup eksperiment“ koji „podstiče nerealna očekivanja ljudi“, naročito u socijalnoj i radnoj sferi. Zbog toga se insistira na jednoj vrsti „unutrašnjeg konsenzusa između lokalnih političkih elita“ čime se postiže sigurnost za transnacionalni kapital nezavisno od ishoda izbora koji se tako pretvaraju u političku farsu.

Velika šahovska tabla

U svom najznačajnijem ogledu Velika šahovska tabla. Primat Amerike i njeni geostrateški imperativi (1997), Bžežinski je izložio svoje temeljne stavove o posthladnoratovskom premodeliranju svetskog poretka. U ovoj poznatoj studiji on je na osoben način reinterpretirao osnovne Mekinderove teze iz Geografske osovine istorije (1904), a koje se odnose na kontrolu Hartlenda (Srca sveta) i ulogu pomorskih sila, pre svega Amerike, u realizaciji jednog takvog geopolitičkog projekta.

U poslednjim dekadama 20. veka došlo je do tektonskog poremećaja u svetskoj politici. Prvi put u istoriji jedna neevropska sila postala je, ne samo ključni arbitar u odnosima među evroazijskim silama, već i najveća svetska sila. Poraz i kolaps Sovjetskog Saveza predstavljalo je poslednji korak u brzom uzdizanju jedne sile sa zapadne hemisfere (SAD) u rang jedine svetske velesile. Međutim, Evroazija je zadržala svoj geopolitički značaj. Ne samo što njena zapadna periferija – Evropa – još uvek poseduje dobar deo svetske političke i ekonomske moći već je i njena istočna regija – Azija – u poslednje vreme postala vitalni centar ekonomskog rasta i sve većeg političkog uticaja. Otuda je način na koji se Amerika suočava sa složenim odnosima među evroazijskim silama – i posebno to da li uspeva da spreči nastanak neke dominantne i antagonističke evroazijske sile – postalo jedno od pitanja od ključnog značaja za američku sposobnost da pokaže svoj svetski primat. Odatle sledi da – pored razvijanja raznih novih dimenzija moći (tehnologija, komunikacije, oblast informatike, kao i trgovina i finansije) – američka spoljna politika mora biti usredsređena na geopolitičku dimenziju i mora svoj uticaj u Evroaziji da koristi tako da održava stabilnu kontinentalnu ravnotežu. Prema tome, Evroazija je „šahovska tabla“ na kojoj se nastavlja bitka za svetski primat, a to pretpostavlja geostrategiju – strategijski menadžment geopolitičkih interesa. Bžežinski je isticao da krajnji cilj američke politike treba da bude benigni i vizionarski: oblikovanje istinski kooperativne svetske zajednice, držanje koraka s dugoročnim trendovima i s fundamentalnim interesima čovečanstva. Međutim, do tada ostaje kao američki imperativ sprečavanje pojave rivala koji bi bio u stanju da dominira Evroazijom i tako konkuriše Americi.

Najveću pažnju stručne javnosti privukli su stavovi koje je u Velikoj šahovskoj tabli izložio o budućnosti Rusije i njenom položaju u „novom svetskom poretku“. Kada je pisao o Rusiji iz njega je izbijao pre svega fanatični poljski nacionalista i vatreni rimokatolik (poznato je koliko je bio blizak s papom Vojtilom). Ipak, bez obzira na njegov lični antiruski sentiment, ne treba imati iluzije da ovde nije reč i o potpuno identičnoj rusofobiji kao opredeljenju vladajuće američke društvene i političke elite. Bžežinski je u Šahovskoj tabli predlagao niz mera čiji je cilj slabljenje uticaja Rusije na evroazijskom prostoru. Jedna od njih je pretvaranje Rusije u labavu konfederaciju tri regiona: Evropske Rusije, Sibirske republike i Dalekoistočne republike, jer bi tako „decentralizovana Rusija bila manje sposobna za imperijalnu mobilizaciju“. Na taj način bi svaki od tri zamišljena regiona lakše ostvarivao ekonomsku saradnju sa Evropom, novim državama Centralne Azije i Orijentom, uz ocenu da bi tako bila prevaziđena „teška ruka moskovske birokratije“ koja je do tada navodno „sputavala lokalne kreativne snage“. Podrška „nezavisnosti Ukrajine“ za njega je bila od fundamentalne važnosti za ostvarenje američkih interesa, jer se na ovom pitanju odlučuje da li će Rusija biti imperija ili ne. U jednom izveštaju rađenom za potrebe Trilaterale ipak je konstatovano da imperijalne tendencije Moskve postoje i danas, odnosno da je kod najvećeg broja Rusa ukorenjeno uverenje da su građani velike nacije, zemlje koja poseduje nešto što nemaju njeni susedi, kao i da je najveći broj pripadnika ruskog nacionalno-bezbednosnog establišmenta posle završetka Hladnog rata razočaran saradnjom sa trilateralnim nacijama (SAD, Zapadna Evropa, Japan). Upravo zbog toga, Bžežinski je kao potencijalnu opasnost uočavao mogućnost saveza Kine, Rusije i Irana koji je opisivao kao „antihegemonističku koaliciju ujedinjenu ne ideologijom nego komplementarnom nepravdom“ i nije isključivao promenu evropskih savezništava misleći prvenstveno na nemačko – ruski tajni dogovor i francusko-rusku antantu, za koje postoje „istorijski presedani“. Otuda je kao američki odgovor Bžežinski predlagao koncepciju „meke hegemonije“ koji bi na postsovjetskom prostoru omogućio realizaciju strateških interesa Irana, Indije i Turske, Kine i Japana, nacionalne interese Ukrajine, Azerbejdžana i Uzbekistana, i ekonomske interese Nemačke i Francuske kojima bi bila omogućena kolonizacija ovog prostora. Bžežinski je u Velikoj šahovskoj tabli izričito naglasio da „Amerika nema nameru da deli globalnu moć sa Rusijom, čak i kada bi to želela, jer je nova Rusija preslaba , razorena 75-godišnjom vladavinom komunista i društveno zaostala da bi bila globalni partner“. Ne zaboravimo da su ove rečenice o Rusiji nastale u doba jeljcinovske administracije kada je ova velika država bila na kolenima.

Pojavu Kine kao američkog konkurenta Bžežinski je analizirao do kraja života, ali bez jasno definisanog stava. Kao ključni strateg Trilaterale uključenje Kine u svetsku ekonomiju od sedamdesetih godina prošlog veka posmatrao je kao pozitivan proces, ali je prema kineskim državnim i nacionalnim pretenzijama bio veoma uzdržan. Za razliku od Rusije za koju je predlagao totalnu destrukciju, u slučaju Kine smatrao je primerenijom strategiju istovremene saradnje i obuzdavanja. Pitanje američko – kineskih odnosa detaljno je obradio pred kraj života u studiji Amerika – Kina i sudbina sveta (2013) u kojoj je hvalio kinesku mudrost prihvatanja međunarodnog finansijskog poretka, ali i kritikovao kineske pretenzije na prevlast u osetljivoj zoni Južnokineskog mora. Za razliku od mnogih geopolitičara, on nije verovao u sposobnost Kine da preuzme ulogu globalnog lidera, objašnjavajući ovu tezu delimično i kineskim istorijskim i kulturnim nasleđem. Svestan slabljenja Amerike na unutrašnjem planu ali i u globalnoj ravni, on je u odnosu na Rusiju zauzeo donekle drugačiji stav, ne isključujući u budućnosti čak i njenu saradnju sa Zapadom, a koju podstiču neki neformalni slojevi ruske kremaljske političke elite. U ovoj studiji Bžežinski je izneo i ekstravagantno razmišljanje (u poglavlju Širi i vitalni Zapad) u kojem je relativizovao uobičajene geografske granice i kulturno-civilizacijske pojmove koji su delili evropski i azijski kontinent, tvrdeći da u krajnjoj liniji niti savremena Rusija, a u manjoj meri i savremena Turska, nisu odvojene od Evrope ni geografski ni po životnom stilu, već pre svega svojim ambivalentnim odnosom prema onome što je karakteristično za današnji postimperijalni Zapad, iz čega nije teško zaključiti da je Rusiju i Tursku označio kao potencijalne saveznike koji bi, uz Indiju, mogli da pod određenim uslovima obuzdaju evroazijske kineske aspiracije. Nema sumnje da aktuelni događaji (sankcije Zapada protiv Rusije, sve lošiji odnosi sa Turskom) ne potvrđuju ovakva predviđanja.

Konačno, u jednom od svojih poslednjih predavanja (Oslo 2017), ponovio je stanovište o američko – kineskim odnosima. Sjedinjene Države moraju biti obazrive kada je reč o velikoj opasnosti koju predstavlja formiranje strateškog saveza Rusije i Kine, koji bi delimično bio izazvan njihovim vlastitim unutrašnjim ideološkim i političkim impulsom, a delimično nepromišljenom politikom. SAD ne bi trebalo da postupaju prema Kini kao da je ona već neprijatelj; važno je da se ne daje prvenstvo Indiji kao američkom najvažnijem savezniku u Aziji jer bi to garantovalo bliže povezivanje između Kine i Rusije. Bžežinski ukazuje da za SAD ništa nije opasnije od ostvarenja takvog scenarija. Zanimljiva je i njegova teza o stabilizaciji Bliskog istoka u kojoj treba da zajednički učestvuju tri nuklearne sile Rusija, Kina i SAD.

Nova podela Balkana

Bžežinski se kao ključni ideolog Trilaterale veoma bavio odnosima u bivšoj SFRJ. Krajem sedamdesetih i početkom osamdesetih godina 20. veka američki odnos prema opstanku Jugoslavije postepeno se menjao. Na jednom brifingu za američke učesnike 9. svetskog skupa sociologa u Upsali (Švedska), a koji je održan u avgustu 1978. godine, Bžežinski je u okviru spoljnopolitičkih smernica američkim učesnicima ovog događaja izložio i odnos prema budućnosti SFRJ. NJegovo izlaganje u potpunosti je odisalo retoričkim pitanjem koje se poput lajt-motiva provlačilo kroz sve njegove sastavne delove: šta će biti s Jugoslavijom kada Tito umre? Reč je o pitanju koje je veoma opterećivalo Amerikance koji su strahovali da bi posle Brozove smrti Jugoslavija mogla da postane član Istočnog bloka. Ne ulazeći ovom prilikom detaljnije u američke ocene Titove ličnosti i njegove uloge u svetskoj politici (koje su veoma pohvalne – prim. autora), sa današnje distance veoma su zanimljive preporuke u vezi sa američkim delovanjem u SFRJ, a koje se čine i sada veoma aktuelnim. Tako iz ovog  izlaganja saznajemo za američku podršku praksisovcima, kao i taktiku istovremenog pomaganja onim snagama u vrhu države koje su spremne da se suprotstave uticajima Sovjeta (Rusa) i podršku nacionalnim separatistima koji su „prirodni neprijatelji ideologije komunizma“. Za pisca ovih redova veoma su zanimljive i preporuke o zaduživanju SFRJ koje su u američkom dugoročnom interesu, zatim širenju potrošačkog mentaliteta kao najboljoj protivteži svakom komunističkom egalitarizmu, potom o medijsko-kulturološkoj infiltraciji kao vidu nametanja zapadnog sistema vrednosti i što je veoma zanimljivo oslanjanju Amerike na imućnije delove društva, pripadnike liberalne inteligencije i one koji se zalažu za neograničene medijske i umetničke slobode. Posebno je sa stanovišta geopolitike zanimljiva direktiva o razbijanju pokreta nesvrstanih, čiji je SFRJ bila osnivač, a preko delovanja latinoameričkih država – američkih saveznika u tom pokretu.

Kao što je poznato, završetkom Hladnog rata bivša SFRJ je postala nepotrebna zemlja. Pobedom Zapada u tom ratu narušena je ravnoteža snaga, pa se pristupilo demontaži jugoslovenske države. U procesima razbijanja Jugoslavije Trilaterala je iskazala najviši stepen neprijateljstva prema srpskom narodu, a što je kulminiralo zločinačkim bombardovanjem Srpske 1995. godine i kasnije SRJ 1999. godine. U isto vreme Srbi su kao narod medijski satanizovani do krajnjih granica, a odnos delova američkog društvenog i političkog establišmenta prema dešavanjima u bivšoj SFRJ poprimao je elemente psihopatologije. Nemački profesor Rudolf Henzel je ovih dana agresiju na SRJ 1999. godine kvalifikovao kao zločin genocida, za koji nažalost do danas niko nije odgovarao.

Nema sumnje da je destrukcija Jugoslavije i rat protiv srpskog naroda dugo i temeljno planiran. Govor Bžežinskog iz 1978. godine bio je „proročka“ najava razbijanja jedne zemlje i posledično uništenja jednog naroda (srpskog) za koji je čuveni DŽordž Kenan rekao da su „najveći američki prijatelji u Evropi“. Diplomatski odnosi Srbije i Amerike uspostavljeni su davne 1881. godine i imaju dugu i bogatu tradiciju. Predsednik Vilson je 1918. godine podigao srpsku zastavu u Beloj kući i podržao stvaranje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Svega stotinak godina kasnije (1981) SAD su podržale demonstracije separatista na Kosovu. Bio je to uvod u krvavi raspad zemlje i „rat koji se mogao izbeći“. Nažalost, u novoj podeli sveta, nastao je jedan novi svetski politički talas koji se sručio na našu zemlju. Zbignjev Bžežinski je decenijama bio u središtu jednog takvog političkog ambijenta. Jedan uticajni ruski časopis je povodom njegove smrti 2017. godine napisao da je „Bžežinski preminuo, ali da mi i dalje nastavljamo da živimo u svetu koji je stvarao“. Uz Henrija Kisindžera bio je svakako najuticajniji američki diplomata druge polovine 20. veka.

LITERATURA:

Zbignjev Bžežinski, Velika šahovska tabla, Vojna štamparija, Podgorica 1999; Smilja Avramov, Trilateralna komisija, Nova Evropa, Beograd 2006; Milorad Vukašinović, Rat za duše ljudi, autorsko izdanje, Novi Sad, 2010; Zbignjev Bžežinski, Amerika – Kina i sudbina sveta, Albatros, Beograd, 2013.