Autor: Jovanka Simić, novinar
Pre 135 leta u Somboru, varoši kojoj je u svojoj prozi nadenuo ime Ravangrad, rođen je Veljko Petrović, pesnik, pripovedač, esejista, istoričar umetnosti, enciklopedista, novinar iakademik. Bio je jedan od najboljih srpskih pisaca u 20. veku, bard rodoljubive književnosti.
Rođen je 4. februara 1884. godine u svešteničkoj porodici. Otac Đorđe bio je u to vreme somborski katiheta, a 1891.godine zamonašio se pod imenom Gerasim i postao predavač đacima sremskokarlovačke Bogoslovije.
Veljkova majka Mileva bila je kćersomborskog paroha Jovana Momirovića.Umrla je ubrzo posle porođaja ostavivši Veljka, dve starije kćerke Vidu i Anđu, i sina Milivoja.
U rodnom Somboru Veljko Petrović završio je osnovnu školu, a potom i gimnaziju na mađarskom jeziku. Godine 1902. u Budimpešti upisao je studije prava kao pitomac Tekelijanuma, Zavoda za darovitu srpsku mladež koji je 1838. godine osnovao grof Sava Tekelija, prvi srpski pravnik i veliki ktitor roda svoga.
Prve pesme Veljko Petrović objavio je 1902. godine. U to vreme sarađivao je salistovima Srbobran i Srpska riječ, a njegove prve pripovetke dospele su pred čitaoce 1905. godine. Prijateljevao je sa Petrom Konjovićem i Vasom Stajićem.
U proleće 1906. godine u Pešti saJurajem Gašparcem uređivao je mesečnik na mađarskom jeziku Kroacija. Bila je to hrvatsko-srpska sociopolitička, ekonomska i književna mesečna revija. Kada je apsolvirao na pravnim naukama, Svetozar Pribićević, glavni urednik zagrebačkog Srbobrana, primio ga je u uredništvo tog lista. Nije se tu dugo zadržao. Godine 1908. prelazi u Sremsku Mitrovicu za urednika Slobode, a od 1909. uređujesarajevske Srpske riječi.
Dve godine docnije (1911) emigrirao je u Beograd, gde je radio kao ratni dopisnik za novosadski Branik i za sarajevski Narod. NJegova prva zbirka pod naslovom Rodoljubive pesme objavljena je 1912. godine u Beogradu. Imala je dobar odjek među publikom i književnom kritikom,a beskompromisni Jovan Skerlić u mladiću iz Sombora video je obnovitelja srpske rodoljubive lirike.(„Čitajte te pesme! To su ne samo najbolje patriotske pesme koje danas jedan Srbin iz Ugarske peva, to ide možda u najbolje, ali izvesno u najoriginalnije stvari celokupne poezije srpske.“)
Ratne 1914/15. godine bio je u štabu Moravske divizije, a potom je pozvan u niški Jugoslovenski odbor i postavljen za jednog od urednika časopisa Savremena pitanja. U beogradskom Narodnom pozorištu upoznao je sedamnaestogodišnju Maru Mandrašević, kćerku pančevačkog trgovca sa kojom će se venčati 1919. godine.
Prethodno, pošto je prešao Albaniju, upućen je u Ženevu u novinarski propagandistički biro, gde je radio do 1918. na štampi i publikacijama. Te godine izabran je za člana Jugoslovenskog odbora. Nadao se Veljko Petrović mestu ambasadora u Budimpešti, ali je 1919.najpre imenovan za referenta u odseku Ministarstva prosvete za Bačku, Banat i Baranju u Novom Sadu, a naredne godine premešten je u Ministarstvo prosvete u Beograd.
Između 1921. i 1923. godine bio je šef Kabineta ministra, potom je postao referent u Umetničkom odeljenju, a od 1925. i inspektor u istom ministarstvu. Između dva rata bio je visoki činovnik Ministarstva prosvete, od 1939. godine direktor Radio Beograda, a po završetku Drugog svetskog rata upravnik Narodnog muzeja u Beogradu.
Družio se sa uglednim srpskim piscima – Jovanom Dučićem, Aleksom Šantićem,Milanom Kašaninom, Milošem Crnjanskim, kao i sa likovnim umetnicima. Petar Dobrović je uradio grafiku za naslovnu stranu Petrovićeve zbirke pripovedaka Bunja i drugi u Ravangradu.
Bogato i raznovrsno je književno delo Veljka Petrovića. NJegova poezija ima široku tematsku raskoš – to je rodoljubiva, ljubavna, socijalna, didaktička i refleksivna poetika.Rodoljubivi stihovi mahom su posvećeni ljudima i zbivanjima u Vojvodini. Nije to poezija ispunjena samo nekritičnom zavičajnom ljubavlju, već i prekorom i revoltom zbog izneverenih ideala i napuštenih korena („Vojvodino stara, zar ti nemaš stida“).
Verovao je Veljko Petrović u budućnost, slobodu i srpsko ujedinjenje, u ideal na kojem su se grejali svi Srbi izvan tadašnje Srbije („O, ja imam veru tvrdu kao stena“). NJegova rodoljubiva poezijaobezbedila mu je status istaknutog pesnika. LJubavnu poeziju Veljka Petrovića odlikuju ljubavni nemiri, čežnja i seta,bol zbog izgubljene ljubavi...Najznačajnije Petrovićeve zbirke su: Rodoljubive pesme (1912), Na pragu (1913), Stihovi (1951), Nevidljivi izvor (1956) i Krilata grudva zemlje (1965).
Najplodniji je, ipak, njegov pripovedački opus. Tokom šest decenija svog književnog rada objavio je desetak knjiga pripovedaka: Bunja i drugi u Ravangradu (1921), Varljivo proleće(1921), Tri pripovetke (1922), Pomerene savesti (1922), Iskušenja (1924), Pripovetke (1925, 1934), Izdanci iz opaljenog grma (1932), Prepelica u ruci (1950), Dah života (1964).
Mnoge pripovetke posvetio je Vojvodini opisavši u njima svu lepotu i bogatstvo vojvođanske zemlje, snagu i radinost vojvođanskih ratara i njihovu vezanost za oranicu. Kritičari smatraju da je upravo u ovim pripovetkama dosegao najviše književne domete. U tri izdanja (1930, 1954-58. i 1964. godine) objavljena su sabrana dela Veljka Petrovića.
Smatra se i jednim od najplodnijih saradnika Narodne enciklopedije Stanoja Stanojevića od 1925. do 1929. godine za koju je napisao 350 biografija srpskih književnika i slikara. Sa Milanom Kašaninom 1927. godine priredio je knjigu Srpska umetnost u Vojvodini od doba despota do ujedinjenja.
Godine 1936. izabran je za redovnog člana Srpske kraljevske akademije, današnje SANU. Bio je prvi posleratni predsednik Srpske književne zadruge, zatim i predsednik Matice srpske, koja ga je docnije izabrala za svog doživotnog počasnog predsedavajućeg.
Živeo je u Beogradu, ali ni svoj Sombor (Ravangrad) nije zanemarivao. Mada iscrpljen bolešću, neposredno pred smrt1967. godine došao je u rodnu varoš kako bi uz dvojicu Konjovića, Petra i Milana, učestvovao u snimanju dokumentarnog filma Mike Antića Trojica iz starog Sombora. Prijateljima je govorio da bi najviše voleo da počiva na Velikom pravoslavnom somborskom groblju, u komšiluku somborskog zeta Laze Kostića.
Veljko Petrović upokojio se 27. jula 1967. u Beogradu. Uz velike počasti sahranjen je u Aleji narodnih heroja.Umesto cveća, na njegov odar položen je grumen zemlje iz Sombora. Poštujući želju svog supruga, Mara Petrović zaveštala je gradu Beogradu sve kulturno–istorijske vrednosti koje su ih okruživale u njihovom beogradskom porodičnom domu.
Legat se sastoji od reprezentativne stambene vile sa pokućstvom, vrednom likovnom zbirkom (Sava Šumanović, Marko Čelebonović, Risto Stijović, Sreten Stojanović, Marko Murat, Zora Petrović...), bibliotekom od oko 3000 knjiga... Legat na osnovu testamenta svog supruga Mara Petrović predala je gradu Beogradu Ugovorom o poklonu 1970. godine.
Somborci su u spomen na svog sugrađanina-velikana2007. godine pokrenuli književnu manifestaciju „Veljkovi dani“ na kojoj se svake godine jednom piscu za životno delo dodeljuje priznanje „Veljkova golubica“.
Literatura:
. Gordić, Slavko, Ogledi o Veljku Petroviću, Beograd 2000.
. Petrović, Veljko, Ravangrad, Novi Sad 1984.
. Davidov, Dinko, Veljko Petrović (1884-1967), Beograd 2012.
Ostavi komentar