Autor: Jovanka Simić, novinarka
U septembru 2022. godine navršiće se 30 godina otkako je u okolini Tura u Francuskoj preminuo Sreten Marić, istoričar književnosti, književni teoretičar, esejista, prevodilac i dugogodišnji profesor svetske književnosti na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu.
Bio je jedinstvena ličnost srpske kulture druge polovine 20. veka. Jednako privržen pesništvu i filozofiji, „dvema susednim muzamaˮ, poeziju je doživljavao kao filozofiju, a filozifiju kao svojevrsnu poeziju. Sebe je smatrao tipičnim esejistom koji piše ono što ga u datom trenutku inspiriše.
Preveo je: Opštu lingvistiku Ferdinanda de Sosira, Guliverova putovanja DŽonatana Svifta, Odabrana pisma Karla Marksa. Pisao je eseje o Servantesu, Rembou, Eshilu, Prustu, Stendalu, Vijonu, Lotreamonu, Montenju, Sartru, Bodleru, Fokneru, Helderlinu, Prustu. Takođe je pisao oglede i o misliocima kao što su: Hajdeger, Kasirer, Kant, Frojd, Kožev, Rolan Bart i Mišel Fuko. Autor je knjiga: Ogledi I i II, Glasnici apokalipse, Protejska svest kritike, Raskršća, Proplanci eseja.
Rođen je 1903. godine u Subjelu (opština Kosjerić) u porodici gde su oba roditelja bili učitelji. Osnovno obrazovanje stekao je u rodnom mestu, a gimnazijsko u Beogradu i Skoplju (1914/15). Posle povlačenja preko Albanije i okončanja Velikog rata, školovanje je nastavio 1920. godine u Kanu. Vratio se u domovinu da bi u u Skoplju 1921. položio maturu, a već u jesen iste godine upisao se na studije književnosti na Filozofskom fakultetu u Beogradu.
Od 1922. do 1924. godine Sreten Marić je u Minhenu slušao predavanja iz filozofije i istorije, a 1925. u Beogradu diplomirao je uporednu književnost. Februara naredne godine postavljen je za suplenta Muške gimnazije u Skoplju, a početkom jeseni premešten je u Đevđeliju. Već 1928. otputovao je u Francusku, gde je u Parizu i Lionu spremao doktorsku tezu, koju je 1930. odbranio u Lionu (Histoire du mouvement social sous le Second Empire à Lyon – Istorija društvenog pokreta u vreme Drugog carstva u Lionu).
Ministarstvo prosvete ubrzo ga je postavilo za profesora Državne realne gimnazije u Vršcu. Predavao je francuski jezik od marta 1931. do februara 1933. godine, kada je premešten u Prvu klasičnu gimnaziju u Zagrebu. U tom periodu bio je saradnik književnih časopisa „Kulturaˮ, „Književnikˮ, „Književni savremenikˮ i „Znanost i životˮ. Na sopstvenu molbu vraćen je u Beograd na mesto profesora istorije i književnosti Druge muške, a potom Šeste muške realne gimnazije.
Uporedo sa profesurom, u Srpskom književnom glasniku vodio je rubriku „Umetnički pregledˮ, a na Pozorišnom odseku Muzičke akademije 1940. godine predavao je istoriju svetske dramske književnosti. U šestoaprilskom bombardovanju Beograda 1941.godine, pogođena je Marićeva kuća, dok je on za to vreme u Zagrebu, kao rezervni konjički potporučnik, doživeo ulazak nemačkih trupa u grad, gde su Zagrepčani Hitlerove trupe dočekali cvećem.
Uspeo je Sreten Marić da se vrati u Srbiju. Tokom okupacije predavao je na beogradskoj Muzičkoj akademiji uspevši da ne naruši svoj ugled i svoje ime. Bio je u to vreme jedan od retkih naših intelektualaca koji je dobro govorio francuski, engleski, ruski i nemački, a pri tome, izuzetno upućen i u svetsku kulturu. Po završetku rata i oslobođenju naše zemlje, promovisao je knjige, otvarao likovne izložbe i prevodio književna dela.
U Akademiji likovnih umetnosti predavao je istoriju umetnosti, a nastavio je rad i u Dramskom studiju Muzičke akademije, kao i u Državnom izdavačkom zavodu Jugoslavije gde je bio redaktor za svetsku književnost. U proleće 1947. imenovan je za savetnika za kulturu jugoslovenskog ambasadora u Parizu, na predlog književnika Marka Ristića. Na ovom poslu je uspostavljao prave veze sa francuskim intelektualcima i popularisao našu kulturu. Za francuski časopis „Pensecˮ uređivao je rubriku „Jugoslovenska revijaˮ.
Veliki doprinos pružio je Sreten Marić u organizovanju velike izložbe jugoslovenske srednjovekovne umetnosti u Parizu, marta 1950. godine. Iste godine, na njegovu inicijativu, priređena je u Beogradu izložba modernog francuskog slikarstva. U Parizu je ostao i posle isteka diplomatskog mandata 1950. godine i u narednoj deceniji obavljao je dužnost tehničkog urednika i prevodioca časopisa „Questions actuelles du Socialismˮ („Aktuelna pitanja socijalizmaˮ).
Vratio se u Novi Sad 1962. godine kada je izabran za redovnog profesora svetske književnosti na Filozofskom fakultetu, gde je ostao do penzionisanja 1974. godine. Od školske 1965/66. godine predavao je Istoriju svetske književnosti i drame u Dramskom studiju pri Srpskom narodnom pozorištu, našem najstarijem profesionalnom teatru.
Kako je u svojoj knjizi Priča o Sretenu Mariću zabeležio Radovan Popović, generacije glumaca koje su pohađale njegove časove uočljivo su se isticale među ostalima po poznavanju ove oblasti i snalaženju u njoj. Bio je veoma angažovan i u najstarijoj instituciji književnosti, kulture i nauke Matici srpskoj. Bio je član redakcije Letopisa od 1966. do 1971. godine.
Profesor Marić objavio je više knjiga i studija, književnih i likovnih kritika i rasprava o piscima i problemima evropske književnosti, umetnosti i filozofije. Preveo je mnoga dela sa francuskog, engleskog i nemačkog jezika. U Udruženje književnika Srbije primljen je 1963. godine. Iste godine dobio je Oktobarsku nagradu grada Novog Sada, a Društvo književnika Vojvodine dodelilo mu je 1986. nagradu za životno delo.
Svoju izuzetno bogatu i vrednu biblioteku, sa knjigama pretežno u kožnom povezu, poklonio je Biblioteci Matice srpske. Ugovor o donaciji zaključen je 12. decembra 1989. godine. Reč je o biblioteci porodice Marić koja sadrži 13.000 knjiga i časopisa, publikacija iz književnosti, umetnosti, filozofije, istorije, lingvistike i religije većinom na francuskom, nemačkom, engleskom i srpskom jeziku.
U znak sećanja na ovog vanserijskog intelektualca, Biblioteka Matice srpske i opština Kosjerić, počev od 2005. godine, svake dve godine dodeljuju nagradu „Sreten Marićˮ za najbolji esej, odnosno knjigu eseja iz književnosti, umetnosti ili filozofije.
Ovim vrednim književnim priznanjem do sada su nagrađeni: Borislav Radović za knjigu Čitajući Vergilija (2005), Slavko Gordić Razmena darova (2007), Jovica Aćin Goli pripovedač
(2009), Kolja Mićević Osam Vlašića francuskog simbolizma (2011), Sava Damjanov Srpska književnost iskosa (2013), Tihomir Brajović Narcisov paradoks (2015), Mirko Zurovac Ideja estetike i Dragan Prole Pojave odsutnog: prilozi savremenoj estetici ravnopravno su podelili nagradu 2017. godine. Slobodan Grubačić za knjigu Mapa teksta nagrađen je 2019, a Jerku Ješi Denegriju, autoru dela Jedna moguća istorija umetnosti 20. veka, priznanje koje nosi ime Sretena Marića, uručeno je juna ove godine.
LITERATURA
- Popović, R. (1996, 2002). Priče o Sretenu Mariću, Biblioteka Matice srpske, Novi Sad
- Nenin, M. (2017). Sreten Marić, Neopress, Beograd
- Enciklopedija Srpskog narodnog pozorišta, https://www.snp.org.rs/enciklopedija/
Ostavi komentar