Autor: Doc. dr Boris Stojkovski
U popularnoj kulturi verovatno nema poznatije legende od one o Robinu Hudu. Više stotina ekranizacija, bilo filmskih ili serijskih, stripovi i drugi prikazi u popularnoj kulturi i za decu i za odrasle, odredili su ovu ličnost kao jednu od najpoznatijih (pseudo)istorijskih koje poznaje gotovo ceo svet. No, pravo pitanje koje bi trebalo postaviti jeste kako je uopšte došlo do tolike popularnosti Robina Huda. Koji su to srednjovekovni izvori i kasnija novovekovna književna dela koji su formirali ovu legendu?
Jedno, zapravo ključno pitanje koje se na to naslanja je da li je Robin Hud uopšte postojao. Do danas istraživači ne daju jedinstven odgovor. Još od sredine XVIII veka postoje raznorodne pretpostavke o njegovom identitetu. Najveći problem stvara to što je ovaj hipokoristik imena Robert ‒ Robin (Robyn) izuzetno čest u srednjovekovnim engleskim izvorima, dok je izraz za kapuljaču Hood, Hude, Hode takođe vrlo prisutan kao i samo ime Robin Hud u raznim oblicima. Robert Hood kao ime nosio je niz odmetnika koji se pojavljuju u spisima srednjega veka. U periodu od 1226. do 1234. godine Robert Hood, pod imenima još kao Hod i Hobbehod, u Jorku se navodi kao dužnik, odmetnik ali ne i bandit. Hronološki blizak jeste pomen iz 1262. godine, kada se navodi kao odmetnik u Berkširu Robehood. U ličnosti Robina Huda i Malog DŽona neki su tražili paralele sa istorijskim ličnostima koje su bile i braća; u pitanju su Robert i DŽon Dejvil. Neki autori nosili su se mišljenjima da se iza Robina Huda krije Rodžer Godberd ili Robin Hud od Vejkfilda, sve potvrđene srednjovekovne ličnosti iz Engleske, ali ni za jednu od njih nema niti jedna eksplicitna potvrda. Većinu ovih ličnosti spominju srednjovekovne povelje, sudski spisi i pojedini narativni izvori.
I hronike, iako narativni izvori, zaslužuju posebno mesto u pokušaju odgonetanja istorijske pozadine (ne)postojanja Robina Huda. Tako Orygynale Chronicle (nastala 1420), čiji je autor Endrju od Vintouna, pod 1283. godinom kratko beleži Malog DŽona i Robina Huda:
Lytil Jhon and Robyne Hude
Wayth-men ware commendyd gude.
S druge strane, škotska srednjovekovna hronika Scotichronicon pominje Robina Huda kao pristalicu Simona de Monfora i smešta ovu ličnost u vreme Drugog baronskog rata (1264‒1267). Još je zanimljiviji zapis koji je ostavio Ranulf Higden (1280‒1364) u svom delu Polychronicon, gde piše kako neki odmetnik Robin Hud pljačka po Šervudu. Pominje se i Robene Hude kao brod u Aberdinu 1438. godine, a sve ove aluzije navele su neke istoričare da prosto smatraju ime Robin Hud kao pseudonim i neki opšti naziv.
Zaista je teško, gotovo nemoguće, utvrditi ko je od ovih ličnosti imao, i da li je ijedna uopšte i imala, uticaja na nastanak jedne od najvećih legendi u istoriji čovečanstva.
S druge strane, razvijala se i literarna tradicija, preko engleskih balada srednjeg i ranog novog veka. Visio Willelmi de Petro Ploughman (William’s Vision of Piers Plowman) autora Vilijema Lenglenda poema je u kojoj se nalazi prva aluzija na literarnu tradiciju o Robinu Hudu. Prema mišljenjima stručnjaka, nastala je 1377. godine, ali su prvi rukopisi kasniji.
Robin Hood and the Monk (ispevana i nastala posle 1450. godine) prva je balada o Robinu Hudu. Ovde se nalaze motivi koji će obeležiti srednjovekovnu tradiciju o Robinu Hudu, pomen majskih svečanosti kroz jedan lep majski dan, kao i Robinova pobožnost. U prvoj baladi već na samom početku se navodi kako je Robin tužan jer ne može nigde na misu, i na kraju odlazi u Notingem uz pomoć Bogorodice. NJen kult je posebno razvijen u baladama o Robinu Hudu, te se on, poglavito u samom početku, opisuje kao njen veliki poštovalac.
„This is a mery mornyng,“ seid Litull John,
Be Hym that dyed on tre;
A more mery man then I am one
Lyves not in Cristianté.
„Pluk up thi hert, my dere mayster,“
Litull John can sey,
„And thynk hit is a full fayre tyme
In a mornyng of May.“
„Ye, on thyng greves me,“ seid Robyn,
„And does my hert mych woo:
That I may not no solem day
To mas nor matyns goo.“
„Hit is a fourtnet and more,“ seid he,
„Syn I my Savyour see;
To day wil I to Notyngham,“ seid Robyn,
„With the myght of mylde Marye.“
Mač, mlinarev sin, i šerif od Notingema ovde se već pojavljuju, ali i Robin Hud koji je prikazan drugačije nego kasnije u legendi. Ovde on pljačka monaha, sukobljava se sa šerifom. Kralj je u ovoj baladi anoniman.
A Gest of Robyn Hode (1492‒1534) prva je štampana balada, i zapravo je ovo delo povezivanje dotadašnjih balada u jednu celinu, a vodeći motiv je motiv dobrog odmetnika, koji čini zločine ali ga narod voli i podržava. Litl odnosno Mali DŽon, zatim prvi put i Vil Skarlet, pomenuti Mač, kao i Robinovo streličarstvo, sukob sa šerifom od Notingema ‒ sve su to motivi koji su našli svoje mesto u ovim gestama. Umesto Šervuda, Barnsdejl je mesto u prvim baladama gde se sve odigrava. Glavni je junak sasvim suprotan današnjem shvatanju. Robin je nasilan, doista čini krivična dela i zločine, ubija šerifa, a balade su pune surovosti i u gestama nema pomena kralja Ričarda ili princa DŽona. Robin je veliki poštovalac Bogorodice u ranim baladama, ali ne preza ni od zločina nad kliricima.
Robin Hood and Guy of Gisborne (ispevana oko 1475), prema poznavaocima ove problematike, iz literarnog aspekta najbolja je balada od svih koje su posvećene Robinu Hudu. Postavljena je u Jorkširu, opisuje sukob sa Gizbornom, drugim velikim rivalom Robina Huda, pored već prisutnog šerifa od Notingema. Za ovu baladu karakteristični su izuzetno surovi prikazi sečenja glave, ubistava i nasilja, a Robin je opisan kao odmetnik, što potvrđuju i stihovi.
„I seeke an outlaw,“ quoth Sir Guye,
„Men call him Robin Hood;
I had rather meet with him upon a day,
Then forty pound of golde.“
Robin Hud nije pripadnik seljačkog staleža, već u prvim baladama je pripadnik staleža koji se u srednjovekovnoj Engleskoj nazivao yeoman, što je slobodan običan čovek, a tom staležu pripada u ranim baladama i njegova pratnja. Feudalno hijerarhijsko društvo srednjovekovnog engleskog kraljevstva ogleda se u baladama gde njegovi kleče pred njim, i u ovim citiranim ranim baladama jasna socijalna slika srednjeg veka je vidljiva. U baladi Robin Hood and the Potter Robin se maskirao u keramičara i prodao njegovu robu u bescenje. Ovu baladu karakterišu i Robinova pobeda na streličarskom takmičenju, ali i vrlo zanimljiv odnos sa šerifom i njegovom ženom, koja čak ugošćava Robina, dok je na kraju šerif zarobljen i posle pušten upravo zbog gostoprimstva.
Robyn Hod and the Shryff off Notyngham (nastala prema pretpostavkama1475) iznimno je važna balada jer je od nje tradicija o Robinu Hudu inkorporirana u majske svečanosti (odnosno proslavu Svetog Valpurgija), a u njoj je i prvi pomen fratra Taka. Robin Hud se često povezivao sa najvažnijom ličnošću majskih svečanosti te je često prikazivan i kao Kralj Maja, a tokom tih svečanosti u srednjem veku u Engleskoj bilo je izuzetno popularno maskiranje u njega ili članove družine. Zanimljivo je da je izuzetno popularno bilo u doba dinastije Tjudora i na dvoru.
Pomen Robina i Marijane u majskim svečanostima takođe je prisutan i na taj način je upravo i Marijana ušla u ovu tradiciju. Vremenom je postala nerazdvojna kao ljubav Robina Huda i njegov verni par do kraja života. Ovaj najbitniji ženski lik u sagama o Robinu Hudu potiče iz Francuske, iz pesme Jeu de Robin et Marion iz 1280. godine, kada je prvi put pomenuta Marijana/Merien, iako bez direktne veze sa tradicijom o Robinu Hudu, ili za to nema dokaza. U nekim baladama se spominje Klorinda; pojedini smatraju da su ona i Marijana ista ličnost, a u ponekim zapisima majskih svečanosti Klorinda se spominje umesto Marijane, ali je opet verovatno ista ličnost u pitanju.
Tokom ranog novog veka pojavljuje se veliki broj manuskripata sa baladama o Robinu Hudu. Neke balade imaju srednjovekovni koren a neke su nastavak i uobličavanje već postojeće tradicije. Evo popisa tih balada:
Robin Hood’s Death ‒ po svom nastanku je srednjovekovna, najuticajnija u vezi sa smrću Robina Huda uz pomen toga da je umro usled preteranog puštanja krvi od strane opata/opatice, što je tada bila metoda lečenja.
Robin Hood and Guy of Gisborne ‒ već pomenuta, ona je izvesno najstarija, ali je najstariji sačuvan rukopis znatno kasniji.
Robin Hood and the Curtal Friar ‒ srednjovekovna takođe, još jedna aluzija na majske svečanosti kada je izvođena i ima puno elemenata.
Robin Hood and the Butcher ‒ srednjovekovna varijanta balada o keramičaru
Robin Hood Rescuing Will Stutly
Robin Hood Rescuing Three Squires
The Jolly Pinder of Wakefield ‒zanimljiva jer sadrži motiv lovočuvara pobednika nad Robinovom družinom.
Robin Hood and Queen Katherine
A True Tale of Robin Hood ‒ ova balada je izuzetno značajna jer prva stavlja kontekst radnje Robina Huda u doba kralja Ričarda Lavljeg Srca, i u njoj je on prvi put plemićkog porekla, naime, Robin je erl od Hantingtona.
Druge balade iz XVII stoleća su:
Robin Hood and the Bishop
Robin Hood and the Bishop of Hereford
Robin Hood and the Golden Arrow
Robin Hood and the Prince of Aragon
Robin Hood and the Ranger
Robin Hood and the Scotchman
Robin Hood and the Tanner
Robin Hood and the Tinker
Robin Hood and the Valiant Knight
Robin Hood Newly Revived
Robin Hood’s Birth, Breeding, Valor, and Marriage
Robin Hood’s Chase
Robin Hood’s Delight
Robin Hood’s Golden Prize
Robin Hood’s Progress to Nottingham
The Bold Pedlar and Robin Hood
The King’s Disguise, and Friendship with Robin Hood
The Noble Fisherman
Robin Hud je u ranom novom veku imao veoma snažnu tradiciju, o čemu svedoči i bogati opus Vilijema Šekspira. Pomeni ovog hrabrog odmetnika kod Šekspira se mogu naći u Dva plemića iz Verone i Kako vam drago, dok u Henriju IV Falstaf za Marijanu kaže da je to sinonim za neženstveno i nemoralno ponašanje.
Zanimljivo je da kada je 1642. godine usledilo puritansko zatvaranje londonskog teatra, to se baš zbilo u vreme kad se igrao Robin Hud, dok je restauracija pozorišta i kraljevine izvršena opet upravo uz Robina Huda 1661. godine. Balade XVII veka, od kojih je većina pobrojana gore, donose uobličavanje legende i tradicije o Robinu Hudu kakve znamo iz filmova i drugih književnih i ostalih umetničkih dela. Robin Hud je sada u baladama i tradiciji narodni čovek, one sadrže značajno manje tragedije, a pojavljuje se i opštepoznati motiv uzimanja bogatima i pomoći sirotinji, a u balade ulazi minstrel Alen-A-Dejl.
Tomas Persi (1765) i njegove Reliques of Ancient English Poetry kao i tri decenije mlađe delo Robin Hood: A collection of all the Ancient Poems Songs and Ballads now extant, relative to that celebrated Outlaw koje je kompilovao DŽozef Ricon, 1795. godine dali su osnovu za konačno moderno uobličavanje tradicije o Robinu Hudu. Ricon je podržavao ideale Francuske revolucije, te je upravo on izgradio lik Robina Huda kao borca protiv tiranije, rođenog u Loksliju oko 1160. godine, koji je bio erl od Hantingtona i pristalica je dobrog kralja Ričarda, koji odlazi u krstaški rat a zli brat DŽon onda preuzima vlast i eksploatiše narod porezima. Riconov prijatelj ser Valter Skot i njegov Ajvanho, Aleksandar Dima i njegov Le prince des voleurs, kao i Hauard Pajl i njegova kompilacija priča pod nazivom The Merry Adventures of Robin Hood, uz delo Alfreda Lorda Tenisona dela su na osnovu kojih je izgrađena savremena legenda, ali i moderna slika Robina Huda, u kojoj su jasno princ DŽon i šerif protiv Robina i kralja, ali i dela u kojima se opisuj povratak kralja Ričarda i srećan kraj. Posebno Pajl ali i drugi autori počeli su da pišu ove priče i za decu, čime su doprineli da generacije odrastaju uz doživljaje ovog romantičnog junaka.
Ostavi komentar