LIBAN, PUT DO AMBISA I NAZAD

LIBAN, PUT DO AMBISA I NAZAD

Autor: Nemanja Starović

Na području oko planine Liban još u najranijim danima hrišćanstva formirala se zajednica sledbenika ove religije, koja je opstala uprkos dugoj dominaciji muslimanskih imeperija, Kalifata i Osmanskog carstva. Za vreme Krstaških ratova u XII i XII veku te hrišćanske zajednice, poznate pod nazivom Maronita, stupaju u kontakt sa zapadno-evropskim riterima i postaju jedan od stubova vlasti u njihovim novoosnovanim i nedugovečnim krstaškim državicama. Zbog ovakvih istorijskih okolnosti Maroniti se svrstavaju uz zapadne centre hrišćanstva, za razliku od svih ostalih blisko-istočnih hrišćana koji pripadaju pravoslavnim ili orijentalnim (monofizitskim) crkvama.

Francuska još tokom XIX veka pokušava da se nametne kao zaštitnik Maronita u Osmanskom carstvu. Nakon Prvog svetskog rata od Društva naroda dobija mandat nad Sirijom, iz koje kao posebnu teritoriju izdvaja područje oko planine Liban, na kojem hrišćani čine većinu stanovništva.

Stekavši nezavisnost u toku Drugog svetskog rata, Liban u decenijama koje slede doživljava veliki ekonomski procvat. Smešten na obali Levanta, on se pozicionira kao kapija Bliskog istoka. O snažnom ekonomskom i društvenom zamahu govori i to što upravo u to vreme Liban počinju nazivati „Švajcarskom na istoku“, a glavni grad Bejrut „Parizom Bliskog istoka“.

Veoma specifično političko ustrojstvo Libana, na kojem počiva od nastanka, naziva se konfesionalizam i podrazumeva striktnu podelu funkcija državne vlasti između pripadnika različitih veroispovesti. Sledstveno tome, predsednik države mora pripadati zajednici Maronita, premijer predstavlja sunite, a predsednik parlamenta šiite, dok su potpredsednici skupštine i vlade pravoslavci.

Savremenu istoriju ove države obeležio je dugotrajan i veoma surov građanski rat, koji je trajao od 1975. do 1990. godine. Libanski građanski rat jedan je od sukoba za koji se sa punim pravom može reći da je predstavljao rat sviju protiv svih. Za 15 godina trajanja, praktično svaka od 20-ak različitih (para)vojnih formacija bila je u nekoj od faza građanskog rata i u sukobu i u savezništvu sa svakom od preostalih. Povrh svega, veliku ulogu u ratu odigrali su Izrael i Sirija, čije armije su okupirale velike delove libanske teritorije. Poslednje sirijske trupe napustile su Liban tek mnogo godina nakon završetka građanskog rata, 2006. godine.

Od završetka rata do danas Liban je postigao puno na planu pomirenja i integracije društva. Izgrađene su centralne državne institucije koje, uprkos sporadičnim ekscesima, uživaju relativnu podršku svih etno-religijskih zajednica, a prestonica države Bejrut u velikoj meri je obnovljena, brzinom vrednom divljenja. Određenu samostalnost zadržao je šiitski pokret Hezbolah, koji sa prostora južnog Libana i uz podršku Irana vodi svoju bitku protiv Izraela.

Konfesionalizam kao sistem podele političke vlasti između religijskih zajednica, uspostavljen još u međuratnom, mandatnom periodu, i dalje se primenjuje, u gotovo nepromenjenom obliku. Zbog toga je u Libanu i danas nemoguće sprovesti popis stanovništva, a jedini zvanični rezultati su oni dobijeni na popisu sprovedenom još davne 1932. godine, kada su hrišćani činili blagu većinu u odnosu na muslimane, te su i poluge vlasti raspodeljene u paritetu između pripadnika dvaju religija.

Procene rađene od strane različitih organizacija govore o tome da danas muslimani (šiiti, suniti, i ostali) čine oko 55% stanovništva Libana, hrišćani (maroniti, pravoslavci, grkokatolici i ostali) oko 40%, dok preostalih 5% odlazi na Druze, veoma specifičnu versku zajednicu, koja se toliko udaljila od svih glavnih tokova islama da ne postoji opšteprivhaćeno mišljenje pripadaju li uopšte muslimanskom svetu ili je u pitanju zasebna religija.

Poslednjih nekoliko godina Liban se suočava sa velikim političkim i bezbednosnim izazovima. Dugotrajni građanski rat u susednoj Siriji preliva se i na pogranična područja Libana, dok pokret Hezbolah, čije vojno krilo snagom praktično nadmašuje zvaničnu armiju Libana, aktivno učestvuje u ratu u susednoj državi na strani režima Bašara El-Asada. Iako ugledne nevladine organizacije za zapada visoko ocenjuju nivo demokratičnosti političkog sistema u Libanu, svrstavajući ga po tom kriterijumu na drugo mesto na području Bliskog istoka, odmah nakon Izraela, sve više se uočavaju problemi demokratskog deficita institucija vlasti. Nemogućnost političkog dogovora o izboru vlade dovela je do toga da je parlament već dva puta za redom produžavao sopstveni mandat i odlagao izbore, a građani su se poslednji put na izborima izjasnili još 2009. godine.