JEMEN, PODELJENO DRUŠTVO

JEMEN, PODELJENO DRUŠTVO

Autor: Nemanja Starović

Jemen je nacija koja je prešla izuzetno dugačak put do ujedinjenja. Naime, istorijske okolnosti su uslovile to da još u XIX veku južni deo zemlje potpadne pod dominaciju Velike Britanije, dok je severni ostao pod direktnom kontrolom Osmanskog carstva. Nakon Prvog svetskog rata severni deo Jemena stiče nezavisnost, a glavni imam šiita zejditske škole Jahja Muhamed Haid ed-Din proglašava se 1926. za kralja.

NJegova dinastija vladaće Severnim Jemenom uz povremene frikcije sa Saudijskom Arabijom na severu i britanskim vlastima na jugu sve do 1962. godine, kada oficiri inspirisani Naserovom revolucijom u Egiptu sprovode vojni puč i proglašavaju republiku. Time će otpočeti surovi severno-jemenski građanski rat, koji će trajati punih osam godina i u kome će svrgnutu dinastiju pomagati Saudijska Arabija i Velika Britanija, a republikansku vlast Egipat i Sovjetski Savez. Snage republike će konačno prevladati, ali uz toliko velike gubitke egipatskih ekspedicionih snaga, da će na obalama Nila taj rat ostati upamćen kao „Egipatski Vijetnam“.

U isto vreme, u južnom delu Jemena trajala je pobuna protiv britanskih kolonijalnih vlasti, koja je okončana proglašenjem nezavisnog Južnog Jemena 1967. Dve godine kasnije, marksisti će preuzeti punu vlast, čime će Južni Jemen postati jedna od retkih striktno socijalističkih država u arapskom svetu. Za razliku od drugih podeljenih država poput Nemačke, Vijetnama ili Koreje, između dva Jemena nije vladala klima neprijateljstva i osim manjih incidenata, može se reći da su negovali dobrosusedske odnose.

Do dugo iščekivanog ujedinjenja dva Jemena doći će 1990. godine, u kontekstu kolapsa Berlinskog zida i promena u istočnom lageru. Ujedinjenje ipak nije moglo proći potpuno mirno, jer je 1994. došlo do kratkotrajnog građanskog rata između armija nekadašnjih država, koje do tog momenta nisu bile integrisane. Sever će u tom sukobu odneti pobedu, a značajan broj funkcionera socijalističke partije sa juga moraće da napusti zemlju.

Jemen je 2011. postao jedno od žarišta protesta koji su eskalirali širom arapskog sveta i danas su poznati pod nazivom Arapskog proleća. Protesti su ubrzo prerasli u otvoreni ustanak, a do danas vlada u glavnom gradu Sani nije uspostavila punu kontrolu nad čitavom teritorijom.
Surovi građanski rat, kojem se kraj još uvek ne nazire, mora se posmatrati kao deo šireg konflikta Irana i Saudijske Arabije, odnosno kao jedna od žarišnih tačaka svojevrsnog hladnog rata u regionu Persijskog zaliva. Situaciju na terenu dodatno komplikuje to što, pored zvaničnih vladinih trupa na jugu, koje podržava Zapad i režim u Rijadu sa svojim saveznicima, i zejditskih Husa na severu koji uživaju pomoć i podršku Teherana, znatan deo teritorije Jemena kontroliše i Al-kaida, dok polako svoja uporišta stiče i tzv. Islamska država.

Jemen predstavlja drugu po veličini državu na Arabijskom poluostrvu, sa 25 miliona stanovnika, od kojih su velika većina arapskog, a manji deo afričkog porekla. Oko dve trećine stanovnika pripada sunitskoj školi islama, dok jednu trećinu čine šiiti zejditske škole, skoncentrisani na severozapadu države. U ekonomskom pogledu, Jemen je jedna od najsiromašnijih država Bliskog istoka.