Autor: Milorad Vukašinović, novinar i publicista
Naša ugledna profesorka međunarodnog javnog prava Smilja Avramov objavila je u svojim kapitalnim delima obiman materijal o procesu razaranja jugoslovenske države. Podatak koji privlači posebnu pažnju jeste onaj iz februara 1976. godine kada je, po tvrdnjama profesorke Avramov, potpisan tajni sporazum između SAD, Nemačke i Vatikana o razbijanju SFRJ na štetu srpskog naroda. U studiji Postherojski rat Zapada protiv Jugoslavije (objavljena 1997) ona je snažnim argumentima dokazivala stanovište o razaranju SFRJ kao zajedničkom zločinačkom poduhvatu Zapada i secesionista u bivšim jugoslovenskim republikama. Smilja Avramov je zastupala pravnički stav o tome da nisu vođeni posebni ratovi u Sloveniji, Hrvatskoj ili Bosni (kasnije Kosmetu), nego da je reč o jedinstvenoj zločinačkoj strategiji razaranja jedne države tokom koje su brutalno pogažena načela međunarodnog javnog prava i odredbe o nepovredivosti granica sadržane u Završnom aktu iz Helsinkija. Ujedinjene nacije, KEBS (danas OEBS) i druge međunarodne organizacije – na primeru SFRJ – pretvorene su u „pomoćne organe NATO”, pa je na taj način dotadašnji svetski poredak prerastao u „globalni nered”.
Na jednom brifingu za američke učesnike 9. svetskog skupa sociologa u Upsali (Švedska), a koji je održan u avgustu 1978. godine, Zbignjev Bžežinski je u okviru spoljnopolitičkih smernica američkim učesnicima ovog događaja izložio i odnos prema budućnosti SFRJ. NJegovo izlaganje u potpunosti je odisalo retoričkim pitanjem koje se poput lajtmotiva provlačilo kroz sve njegove sastavne delove: šta će biti s Jugoslavijom kada Tito umre? Reč je o pitanju koje je veoma opterećivalo Amerikance koji su strahovali da bi posle Brozove smrti Jugoslavija mogla da postane članica Istočnog bloka. Ne ulazeći ovom prilikom detaljnije u američke ocene Titove ličnosti i njegove uloge u svetskoj politici (koje su veoma pohvalne – prim. autora), sa današnje distance veoma su zanimljive preporuke u vezi sa američkim delovanjem u SFRJ, a koje se čine i sada veoma aktuelnim. Tako iz ovog izlaganja saznajemo za američku podršku praksisovcima, kao i taktiku istovremenog pomaganja onim snagama na vrhu države koje su spremne da se suprotstave uticajima Sovjeta (Rusa) i podršku nacionalnim separatistima koji su „prirodni neprijatelji ideologije komunizma”. Za pisca ovih redova veoma su zanimljive i preporuke o zaduživanju SFRJ koje su u američkom dugoročnom interesu, zatim širenju potrošačkog mentaliteta kao najboljoj protivteži svakom komunističkom egalitarizmu, potom o medijsko-kulturološkoj infiltraciji kao vidu nametanja zapadnog sistema vrednosti i što je veoma zanimljivo oslanjanju Amerike na imućnije delove društva, pripadnike liberalne inteligencije i one koji se zalažu za neograničene medijske i umetničke slobode.
Kao što je poznato, završetkom Hladnog rata bivša SFRJ je postala nepotrebna zemlja. Pobedom Zapada u tom ratu narušena je ravnoteža snaga, pa se pristupilo demontaži jugoslovenske države. U procesima razbijanja Jugoslavije trostrana koalicija Amerike, Nemačke i Vatikana iskazala je najviši stepen neprijateljstva prema srpskom narodu, a što je kulminiralo zločinačkim bombardovanjem Srpske 1995. godine i kasnije SRJ 1999. godine. U isto vreme Srbi su kao narod medijski satanizovani do krajnjih granica, a odnos delova zapadnog društvenog i političkog establišmenta prema dešavanjima u bivšoj SFRJ poprimao je elemente psihopatologije. Nemački profesor Rudolf Henzel je agresiju na SRJ 1999. godine kvalifikovao kao zločin genocida, za koji nažalost do danas niko nije odgovarao. Ali gde su, u istorijskom smislu, uzroci jedne ovakve pojave?
Prof. Avramov posebno je naglašavala kontinuitet moralne hipokrizije Zapada na području nekadašnje Jugoslavije. Naime, neposredno po završetku Drugog svetskog rata, umesto hapšenja i strogog kažnjavanja, ustaški zločinci su zahvaljujući „pacovskim kanalima” prebegli na Zapad i postali deo tzv. „antikomunističkog konzorcijuma”, razume se, uz presudnu podršku Rimokatoličke crkve i pape Pija XII. U operaciji skrivanja ustaških zločinaca, sa Pavelićem na čelu, svesrdnu ulogu odigrala je Velika Britanija koja je odmah posle rata bila prva saveznička država koja je obustavila progon nacističkih zločinaca. Smilja Avramov prva je naučnica koja je našoj javnosti otkrila da je zloglasni vođa ustaškog pokreta od 1926. godine bio saradnik britanske obaveštajne službe, što je podatak koji bi, kako je navela u jednom intervjuu, istraživanje teme genocida nad Srbima u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj „moralo da preusmeri u pravcu tzv. savezničkih država”. Za čitaoca sa ovih prostora posebno je intrigantna tema saradnje komunističke Jugoslavije i Vatikana, kao i povratak ustaškog ratnog zločinca i jednog od organizatora „pacovskih kanala” Krunoslava Draganovića u zemlju 1967. godine, baš u predvečerje Maspoka u Hrvatskoj. Upravo te 1967. godine su intenzivirani susreti visokih američkih zvaničnika s predvodnicima ustaške emigracije u SAD, a već sedamdesetih godina 20. veka u američkim tajnim izveštajima se SFRJ opisuje kao „potencijalno najeksplozivnija tačka u Evropi”. Međutim, do oštrog zaokreta u američkoj politici prema Jugoslaviji dolazi sredinom osamdesetih godina prošlog veka, prvenstveno zbog saradnje SAD i Rimokatoličke crkve koja je kulminirala potpisivanjem tajnog sporazuma o rušenju komunizma u istočnoj Evropi, a koji su usaglasili predsednik Regan i papa Jovan Pavle II.
Analizirajući atmosferu u međunarodnim odnosima u posthladnoratovskom periodu, može se sa sigurnošću konstatovati da je tragedija 1999. godine proistekla iz nedostatka univerzalne saglasnosti oko minimuma pravnih pravila koja bi bila prihvaćena od svih ključnih aktera u međunarodnoj politici. Problem je potrebno analizirati i u filozofskoj i moralnoj ravni u okviru karakteristika jedne epohe gde strahovit uspon materijalne civilizacije nije, uprkos tragičnim istorijskim iskustvima iz oba svetska rata, pratio i razvoj svesti o opasnostima od tog procesa. Pojava gorbačovizma u Sovjetskom Savezu i kasnije rušenje „gvozdene zavese” u krugovima zapadnih političkih i društvenih elita ishitreno su ocenjeni kao događaji od epohalnog značaja, a pobednička supersila kao kardinalni trenutak za uspostavljanje poretka Paks amerikana. Aktuelna ratna dešavanja u Ukrajini, koja se odvijaju po matrici jugoslovenske krize, ovakvo stanovište su ubedljivo demantovala.
LITERATURA: Smilja Avramov, Trilateralna komisija. Svetska vlada ili svetska tiranija, LDIJ, Novi Sad 2000; Milorad Vukašinović, „Razgovor sa Smiljom Avramov”, u: Suočavanja: izabrani razgovori, Bonart, Nova Pazova 2003; Milorad Vukašinović, Globalna perestrojka, SAJNOS, Novi Sad 2022.
Ostavi komentar