Geopolitika i demografija

Geopolitika i demografija

Autor: Milorad Vukašinović

Savremene geopolitičke analize nezamislive su bez preciznih procena o karakteristikama stanovništva koje naseljava određeni prostor. Sa stanovišta geopolitike, obeležja stanovništva (prirodni priraštaj, starosna struktura, demografska kretanja) predstavljaju „činilac tvrde moći“. Istorijska iskustva pokazuju da je naseljavanje određenog prostora istovremeno i najsigurniji način za njegovu kontrolu, a u izvesnim slučajevima i činilac potpune ili delimične izmene njegove kulturno-civilizacijske osnove.

U poslednjih nekoliko decenija izgleda da su mnoge strateške odluke bile motivisane demografskim faktorom. Izvestan broj autora govori da je neočekivano „samoraspuštanje“ Istočnog bloka i Sovjetskog Saveza, između ostalog, bilo uslovljeno negativnim demografskim trendovima koji su uočeni u Rusiji još od šezdesetih godina prošlog veka. Pojava Ruske Federacije sprečila je sasvim izgledan scenario prema kojem bi daljim opstankom Sovjetskog Saveza, više od polovine stanovništva te države bilo neruskog porekla, što bi stvorilo pretpostavke za stalne unutrašnje tenzije i međunacionalne protivrečnosti, koje su na ovaj način delimično izbegnute. Štaviše, poslednjih godina u Rusiji je zabeležena „demografska konsolidacija“ koja je svakako važan element u nastojanju ove velike zemlje da se vrati na međunarodnu političku scenu.

Na sličan način se mogu analizirati i geopolitičke promene u nekadašnjoj Istočnoj Evropi. Politika „proširenja EU na istok“ nije bila motivisana isključivo logikom širenja kapitala i osvajanjem novih tržišta, nego i nastojanjima zapadnih političkih elita da integracijom bliskih kultura i civilizacija reše ozbiljan unutrašnji „demografski deficit“. Naime, od 2004. do 2017. godine, zabeležen je trend masovnih „unutrašnjih migracija“ što je omogućilo da se oko 25 miliona ljudi preseli iz „nove u staru Evropu“, što je izazvalo tektonske socijalne promene i masovan evroskepticizam u državama poput Poljske ili Mađarske, koje su koliko juče postale članice eksluzivnog „briselskog kluba“.

Utisak je i da se o „jugoslovenskoj krizi“ može razmišljati na identičan način. Mada nema neposrednih dokaza da je proces razbijanja Jugoslavije bio motivisan „demografskim inženjeringom“, izvesne analize, posebno u svetlu aktuelne velike seobe naroda sa Bliskog istoka ka Evropi, sasvim osnovano navode na zaključak da je u pozadini razaranja nekadašnje države, egzistirala i ideja o suštinskoj promeni kulturno – civilizacijske slike čitavog postjugoslovenskog područja. Nije nikakva tajna da se u nizu strateških dokumenata nastalih pod okriljem „atlantske zajednice“ prostor „Zapadnog Balkana“ odavno ne tretira kao deo evropskog hrišćanskog kulturno-civilizacijskog kruga, nego kao područje čija je geopolitička budućnost tangentalno vezana za realizaciju strateškog koncepta „proširenog Bliskog istoka“ koji obuhvata potez „od Zaliva zaključno sa Bosnom“. Razume se da realizacija ovakvog koncepta nije moguća bez stalnog vojnog prisustva SAD-a u ovom delu Evrope, pa i u tom kontekstu treba posmatrati podršku Amerike „nezavisnosti Kosova“, unutrašnjoj redefiniciji Makedonije, ulasku Crne Gore u NATO i „unitarizaciji Bosne i Hercegovine“.

  „Geopolitika demografskog inženjeringa“ ogleda se i u masovnim migracijama ovdašnjeg lokalnog stanovništa u ekonomski najrazvijenije zemlje Zapada, a koja se u praksi smatra dugoročno najopasnijom po nacionalne i bezbednosne interese balkanskih država (posebno Srbije). Čitav koncep je do tančina razrađen u korporacijama koje se bave strateškim planiranjem. Osnovna ideja je da se Srbija najpre u medijima pod kontrolom transnacionalnog kapitala prikaže kao zemlja bez budućnosti,  kako bi se mladi i obrazovani naterali da je napuste. Pošto je reč o demografski najpotentnijem delu našeg naroda, jasno je da se tako slabe životni sokovi nacije, i stanovništvo ubrzano stari. Pored ljudskih gubitaka, nemerljive su i ekonomske štete od masovnih migracija u zemlje Zapada. Prema nekim ne sasvim pouzdanim pokazateljima, Srbija je zbog ove pojave od 1993. godine do danas pretrpela ekonomsku štetu od preko 23 milijarde evra. U isto vreme mediji pod kontrolom transnacionalnog kapitala propagiraju integraciju migranata kao poželjan proces, bez kritičkog sagledavanja u dubinu ovog pitanja koje nije samo humanitarnog karaktera. Slične tendencije evidentirane su i u ostalim državama našeg regiona.

   Konačno, aktuelni svetski demografski trendovi, navode na zaključak o sasvim sigurnoj promeni globalne geopolitičke paradigme, koju karakteriše uspon prvenstveno evroazijskih džinova Kine i Indije. Prema procenama UN-a sredinom ovog veka u svetu će živeti oko 9,5 milijardi ljudi, od čega će najveći broj živeti u Indiji (1,7 milijardi), Kini (1,4 milijarde) državama islamskog areala, Latinskoj Americi i na jugu Afrike. Zanimljive su demografske promene koje će se desiti na Zapadu (SAD, Evropa, Australija), a koje se neće ogledati toliko u ukupnom padu broja stanovnika, koliko u promeni tamošnje demografske strukture u korist nedomicilnih naroda (poput hispanosa u SAD-u), što otvara brojna pitanja o tome kako i na koji način kanalisati ovaj proces koji će bespovratno izmeniti osnovna kulturološka obeležja sveta kojeg danas poznajemo.