GEOGRAFSKI SUSEDI SRBIJE I SINTETIČKE NACIJE

GEOGRAFSKI SUSEDI SRBIJE I SINTETIČKE NACIJE

Autor: LJubiša Despotović

Fenomenologija nastanka sintetitčkih nacija bogata je primerima identitetskog inženjeringa, u kojima se dizajniranje novih i redizajn postojećih etničkih i konfesionalnih identiteta stavljao u funkciju direktnog ostvarivanja  interesa geopolitičkih oponenata srpskog naroda i države. U tim procesima, model stvaranja sintetičkih nacija biće korišćen kao siguran i trajan način da se iz srpskog nacionalnog, jezičkog, i teritorijalnog korpusa izdvoje  veliki delovi i od njih stvori pouzdan pojas nacija-država koje sve jače  i malignije stežu obruč oko vitalnih  interesa srpske nacije, kruneći i slabeći  njene  kapacitete za vlastitu odbranu i opstanak. Ti procesi su aktuelni i danas iako  njihova najdalja istorijska i geopolitička inspiracija seže nekoliko vekova u nazad.Ipak, razbijanje Socijalističke federativne republike Jugoslavije bio je početak poslednje faze u konstituisanju sintetičkih nacija na ovom prostoru.“ Sadašnjost prošlosti, sveprisutnost istorije u javnoj kao i u nejavnoj svesti predstavlja centralni momenat transformacije društvene krize socijalističke Jugoslavije  iz 80-tih godina u etnički legitimisan nasilni raspad društva u 90-tim godinama.  “ (B. Veber, 2005,113.)

Krvavi građanski rat koji je u sebi nužno nosio i religijsko-konfesionalnu dimenziju označiće  surovi epilog jednog  geopolitičkog projekta koji u sebi sadrži ideju stvaranja sintetičkih nacija, čija će identitetska osnova biti srpski jezik prekomponovan i preimenovan  u neke druge lingvističke nazive (hrvatski, bošnjački, crnogorski), a vezivno tkivo novih nacija u velikoj meri činiće versko-konfesionalna  komponenta, organizovana i zamaskirana u novim državno -teritorijalnim tvorevinama nastalim na razvalinama biše Jugoslovenske države. Srpski narod i Srbija ovim procesima već dva veka u nazad prisiljeni su na   stalnu geopolitičku regresiju i uzmicanje. NJeni najmaligniji rezultati su demografska depopulacija, deteritorizacija, desuverenizacija, i rastakanje nacionalnog identiteta, uz povremene periode potpunog gubitka nacionalne države. Stalno prisutna verska i jezička konverzija dodatno razara i smanjuje srpski nacionalni korpus, pa se on danas nalazi na ivici potpunog sloma. Višedecenijska repaganizacija nacionalnog identiteta Srba, najintezivnija u vreme ideološkog monopola boljševičkog   režima Josipa Broza, imala je takođe izrazito destruktivne posledice. Ukupno uzevši oni kristalno jasno pokazuju na potpunu nacionalnu i državnu  zapuštenost Srba,  optužujući srpske pseudo-elite za otvoreno saučesništvo u procesima devastacije  vlastitog naroda i države.

MODELI NASTANKA MODERNIH NACIONALNIH IDENTITETA:

Savremena politička sociologija poznaje najmanje dva modela stvaranja modernih nacionalnih država, od kojih su  organicistički i politički(građanski) predstavljali neku vrstu sada već klasičnih modela devetnaestovekovnog nastanka modernih nacionalnih država pa kao posledica toga i njima odgovarajućih nacionalnih identiteta.“ Na primeru francuskog i nemačkog modela, to će se moći objasniti na vrlo plastičan način. Francuska ideja nacionaliteta koja je nastala u procesu radikalnog rastakanja tzv. starog režima, fokusirala se na institucionalni i teritorijalni okvir države, sa snažnim naglaskom na političkom jedinstvu građanstva u narastanju, koje svoj nacionalni okvir postavlja u kontekst  zajedničkog političkog predstavništva,  zakona i istih političkih ustanova. (…) Nemački koncept, partikularistički po svom karakteru (suprotan građanskom principu univerzalizacije) i organicistički po suštini, podrazumevao je rasnu, kulturnu, jezičku i narodnosnu zajednicu, kao jedan vid etnokulturnog jedinstva, zaokružen teritorijalnim i državnim okvirom.“ ( LJ. Despotović, 2003, 41.) Prvi francuski model bio je inkluzivan po svom karakteru, zasnovan na konceptu univerzalnog građanstva, i državljanstva, dok je drugi nemački, po svom karakteru bio ekskluzivan, i isključujući, baziran na organskom jedinstvu zajedničkog rasnog porekla, jezika, tradicije i njegove teritorijalne određenosti. “ Pođimo od dobro poznate suprotnosti između građanskog i etničkog pojma nacija, pri čemu prvo podrazumeva uključivanje a drugo isključivanje. Državljani, ili Staatsbuerger (nem. državljanin) u smislu  citoyen (fran. građanin), trebalo bi da se sopstvenom voljom konstituišu kao političko udruženje slobodnih i ravnopravnih osoba. Ova svojevoljna nacija državljana generiše demokratsku legitimaciju, dok nasleđena nacija onih koji su u njoj rođeni obezbeđuje društvenu integraciju pretpolitičke vrste“. (J. Habermas, 2002, 149.)

Koncept – model sintetičkih nacija nešto je specifičniji i vremenski se situira pre svega u dvadeseti vek, i to uglavnom na prostorima  srednjeevropskih a naročito balkanskih naroda i država. Za razliku od navedena dva modela koji su kao svoju prethodnicu imali i snažan proces  protonacionalne samoidentifikacije i modeliranja, kod modela sintetičkih nacija, glavni nacionalni konstituensi bili su smešteni u religijsko -konfesionalnu i lingvističku sferu, kao i strane,  spoljnopolitičke faktore – katalizatore. Formiranje novih sintetičkih nacionalnih identiteta   kombinacija je  autonomnih težnji nacionalno još uvek nedovoljno izdiferenciranih entniciteta sa ovih prostora,    i  političkih  projekata velikih geopolitičkih faktora koji su u svoje ekspanzionističke planove uključivali i stvaranje novih  nacionalnih država igrajući na kartu regionalnih razlika, konfesionalne netrpeljivosti i onoga što je S. Frojd u psihološkom smislu označavao kao “ narcizam malih razlika“.

Za razliku od suverenih nacija koje su se stvarale na prirodan način tokom dužeg vremenskog perioda i na etničkim teritorijalnim celinama  na kojima su vekovima obitavale, kao i na osnovama jasnog jezičkog kontinuiteta,etničkog identiteta, zajedničke kulture , nacionalne svesti, i nacionalne države kao izraza njene pune suverenosti, sintetičke nacije su stvarane pod presudnom ulogom pseudonacionalnih elita okupljanjem etnije, delova različitih naroda,  ili različitih verskih identiteta istog naroda,na jednom prostoru, stvarajući i gradeći sintetičku svest o pripadanju jednoj političkoj zajednici, i njenoj novoformiranoj državnoj jedinici.“Bitna razlika između suverene i sintetičke nacije je u tome što se ova poslednja može izmisliti i u kratkom političkom postupku uvesti u život, a suverena nacija je stvarana nesvesnim socijalnim procesima koji su trajali više vekova.“ (M. Ekmečić,2002,52.)  Takvih procesa je bilo na prostorima Srednje Evrope, a naročito na prostoru Balkana. Srednje-evropski kontekst  vremenom je evoluirao od svoje prvobitne pangermanske  ideje na dva podjednako zanimljiva koncepta, jedan koji je i dalje zadržao nemačku Mitteleuropsku optiku i drugi koncept Srednje Evrope naroda koji se nalaze istočnije a čiji je geopolitički kod dominantno Mađarski obojen.  Savremeni tokovi evropske regionalizacije takođe su na tragu stvaranja sintetičkih nacija, forsirajući formiranje malih državica, na bazi regionalnih identiteta, osobito u zemljama zahvaćenim tranzicijom. “ Nesrazmerno radikalnije nego što Vašington misli, nemački program cilja na totalno ukidanje granica između evropskih država koje se komadaju u secesionističkim ratovima, usitnjuju i koje treba pokoriti u stanju slabosti.“( V .F.Goldendah,H- R Minov,2003,10.) “ Nesumnjivo ova dva integracijska plana čine prvu etapu srednjoevropske zamisli u modernoj istoriji, koja je nasuprot trenutnom geopolitičkom polju sila izgrađivanja nacije…“      (I. Paska, 2000,62) Ovakav trend u polju realpolitike preti da stvori efekat tzv. geopolitike haosa, koji je pre svega usmeren na teritorijalnu destrukciju modernih nacionalnih država, koji bi ukoliko se otme kontroli  centrima moći antlantističkog Zapada mogao da proizvede istinski haos u međunarodnim odnosima i realnu ratnu krizu.“Kad bi svaka obuhvatajuća etnička ili kulturna zajednica imala pravo na državnost, tako da se političke i kulturne granice podudare, morali bismo da se suočimo sa kako empirijski tako i funkcionalnim problemima. Postoji prvo činjenica da većini uspostavljenih političkih zajednica manjka etnička i kulturna homogenost koju pretpostavlja princip nacionalnosti. Kada bi smo na te zemlje ipak primenili taj princip heterogen sastav njihovog stanovništva suočio bi nas sa neizbežnom posledicom stvaranja novih i novih manjina kad god u bilo kom pravcu pomerimo granice“. (J. Habermas, 2002, 154.)

Transcendiranje granica postojećih država, i regionalno povezivanje nema za cilj samo ekonomsko ukrupnjavanje i bolju cirkulaciju roba, ljudi i kapitala, već je praćeno snažnim procesima deteritorijalizacije i desuverenizacije postojećih nacionalnih država, čineći  granice poroznim i promenjivim, dok jednog dana ne budu zamenjene novim koje treba da odslikaju neke nove geopolitičke tvorevine. Na primer: „Projekat DKMT ( Dunav-Kriš- Moriš -Tisa, napomena LJ. D.) vezuje se u nekim aspektima za slabljenje  nacionalnih suvereniteta…ukratko, istražuju se transverzalne nadnacionalne veze.“(A. Trud. 2007.16.) Tako bi AP Vojvodina na primer, trebala da postepeno preraste u novu – staru  predtrianonsko političko-državnu strukturu uz snažne procese izgradnje vojvođanske identitetske podloge. “ U današnjim projektima stvaranje ujedinjene Evrope regija, a ne Evrope suverenih nacija, ostvariće se na najbolji način ideologija sintetizovanja veštačkih nacija.“( M. Ekmečić.2002,53.) To je u stvari nastavak starog projekta stvaranja sintetičkih nacija u novom kontekstu. Istraživanje bugarske istoričarke T. T.Todoreve, o presudnoj ulozi Austro-Ugarske monarhije u stvaranju albanske nacije na Balkanu s kraja devetnaestog i početka dvadesetog veka, još jedan su od novih ali i suštinskih argumenata -dokaza koji najdirektnije potvrđuju verodostojnost koncepta stvaranja sintetičkih nacija.( T. T. Todorova; 2008)

Eksperiment sa stvaranjem sintetičkih nacija na prostoru bivše SFRJ, preti da postane univerzalan model budućeg teritorijalnog prekomponovanja Evrope  i sveta.U tom kontekstu sagledan  teorijski model sintetičkih nacija u sebi sažima  nekoliko važnih momenata – dimenzija :

a) temporalna dimenzija – treba da ukaže na dvostruki vremenski karakter formiranja sintetičkih nacija, jedan koji taj proces situira u dvadeseti vek (zakasnela faza  formiranja nacija) a drugi na kratkotrajan vremenski interval u kome su te nacije stvorene . S obzirom na činjenicu da se radilo o nedovoljno izdiferenciranim  etničkim konglomeratima, koji hiljadu i više godina u nazad nisu imali nikakav oblik vlastite državnosti (Hrvati,Bošnjaci,Makedonci, Slovenci…) osim ako se ne radi o vazalnom odnosu u okvirima viševekovne okupacije tih teriritorija, često sumnjivo označavani konceptom političkog naroda. Reč je o ubrzanom (akceliranom) procesu stvaranja novih nacionalnih identiteta, čija je najtemeljnija  faza   bila u  Titovoj Jugoslaviji, a završni čin njihovog konstituisanja kao nezavisnih nacionalnih država desio se u tragičnim  i krvavim procesima razbijanja bivše SFRJ.

b) spoljno-politička dimenzija – ukazuje na snažan upliv spoljnopolitičkog faktora u formiranju sintetičkih nacija, koje ne samo da planiraju nego i maksimalno ubrzavaju  ovaj proces.Bez odlučujućeg uticaja i podrške koji je došao sa strane velikih sila i njihove direktne intervencije na strani secesionističkih republika, one još zadugo nebi bile u stanju da zaokruže svoje državno pravno, i nacionalno konstituisanje. Presudna podrška došla je sa strane SAD, Nemačke i Velike Britanije, a u regionalnom smislu delovale su Turska, Austrija, Italija, Mađarska i dr.

v) prostorno-geografska dimenzija – ukazuje na činjenicu da su se procesi stvaranja sintetičkih nacija odigravali na prostoru Balkana i Srednje Evrope.Preciznije teritorijalno određeno oni su pre svega bili dominantani na prostoru bivše SFRJ, dok je širi prostor Balkana i Srednje Evrope bio prvi koncentrični krug koji je kako u dijahronijskom tako i u sinhronijskom delu ovih procesa ostvarivao značajne regionalne uticaje.

g) geopolitička dimenzija –  daje ukupnu kontekstualnu strukturu procesa formiranja sintetičkih nacija, ukazujući na širi civilizacijsko-kulturološki sukob koji se nalazio u  zatamljenoj pozadini ovih procesa .On je imao i svoju više decenijsku predigru, ali je svoje najmalignije uticaje ostvario u periodu postblokovske politike –  unilateralizma i agresivnog zaposedanja uparžnjenog prostora, nastalog povlačenjem Sovjetskog Saveza sa prostora Balkana i Srednje Evrope.Novonastala natovska dominacija požurila je da slično  modelu nacističkog rasparčavanja Kraljevine Jugoslavije, što brže i što bolje naplati svoju prevlast. U formi zaključaka badenterove komisije, legalizovana je teritorijalna pljačka srpskog nacionalnog korpusa koji je gotovo pet decenija pre toga izvršila Brozova boljševička samovolja.

d) religijsko-konfesionalna dimenzija – ukazuje na dominantno religiozno-konfesionalnu komponentu identitetske strukture sintetičkih nacija  kao jedan od najvažnijih segmenata njenog formiranja.Ona se može pre svega situirati u naglašenu prozelitističku politiku Vatikana na strani hrvata, kao i delatnost islamskog faktora u podupiranju i snaženju bošnjačke separacije.Ta vrsta podrške bila je neozaobilazan faktor ukupnih napora ostalih mentora novonastalih nacionalnih država, da zaokruže svoje identitetske apetite, bazirane pre svega na demografskom i teritorijalnom slomu srpske nacije. Prisutna je vekovna tendencija da se balkanski narodi asimiluju sa svojim religijama-konfesijama, i da uspostave potpuno identitetsko popoklapanje između verskog i nacionalnog sadržaja. Mnogi od njih to su u svojoj novijoj istoriji uspeli u velikoj meri i da ostvare.

đ) etatološka dimenzija –   naglašava državno – nacionalni karakter novoformiranog identiteta sintetičkih nacija, a posebno izraženu ulogu novoformiranih država u propagiranju i konsolidaciji novih nacionalnih identiteta, reč je zapravo o snažnom identitetskom inženjeringu koji država vrši preko medija, obrazovanja,kulture,sporta, vojske, policije, simbola, političke socijalizacije i sl..Bez snažne i agresivne delatnosti novoformiranih država, procesi uzbrzane konsolidacije novi sintetičkih identiteta nebi mogli ostvariti takav učinak i snažnu nacionalnu homogenizaciju, koja se često graničila sa patološkim formama šovinističke histerije i obavezne antisrpske propagande.Država je preko svih raspoloživih sredstava vodila celu aktivnost na ovom polju i bez njenih institucionalnih kapaciteta, ovaj proces bi tekao znatno sporije, i sa blažim intezitetom. Milenijumski izostanak vlastite nacionalne države imao se sada nadoknaditi grozničavim i prenaglašenim učinkom nove države. Na delu je u stvari svojevrsna etnokratija snažno podržana institucionalnim kapacitetima države.

e) identitetsko-konsolidaciona dimezija –  pokazuje potrebu intezivne identitetske konsolidacije i političkog redizajna novoformiranog sintetičkog identiteta.On se prevashodno gradi na protonacionalnoj tradiciji, i brojnim primerima istorijskih falsifikata, koji su nužni ne bili se dubinski ukorenilo trajanje etnije i maksimalno razvukao netegnuti istorijski kontinuitet. Sve to bi trebalo da obezbedi simulaciju i popunu nedostajuće državno-nacionalne  istorije, a za taj sveti posao angažovani su svi raspoloživi intelektualni i naučni kapaciteti. Reč je u stvari o ozbiljnom naknadnom radu na stvaranju nacionalnog pamćenja. To pamćenje postaje zvanična verzija redizajnirane nacionalne istorije, koja se ima učiti u školama i univerzitetima, i koji postaje obavezujući standard u javnoj komunikaciji, kao unutar te zajednice tako i prema spolja.Za njegovu ubrzanu difuziju i usvajanje posebno su bili zaduženi mediji i intelektualna elita.

ž) jezičko-lingvistička dimenzija –  ukazuje na potrebu preimenovanja jezika, njegovu novu standardizaciju i leksičko „obogaćenje“.U pitanju je klasična krađa srpskog jezika, jer evropska ligvinstička tradicija ne poznaje drugi jezik na ovim područjima osim srpskog, o čemu svedoče brojne jezičke studije sa kraja osamnaestog i početka devetnaestog veka. Srpski jezik se bukvalno krade i otima preko ilirskog pokreta, preimenuje u hrvatski uz jednu među fazu u kojoj se naziva hrvatsko-srpski,  i na kraju se vrši  njegova nova i nasilna standardizacija prilagođena potrebama novog identiteta.  Posebno je zanimnjiv proces njegovog leksičkog „obogaćenja“ novim kovanicama ili starim tuđicama regionalnog i okupacionog porekla, koje se preuzimaju kao vlastito jezičko nasleđe.Slični procesi biće ponovljeni i u primerima bošnjačkog i crnogorskog redizajna srpskog jezika, samo što je ta faza trajala mnogo kraće od hrvatskog primera.

i) civilno-građanska dimenzija –  ističe ulogu upotrebe civilnog društva rimokatoličke provenijencije i drugih oblika civilnog organizovanja i delovanja u cilju religijsko-konfesionalne i nacionalne homogenizacije. Finansirane kako sa strane stranih nalogodavaca tako i jednim delom od samih novoformiranih država, tzv. civilni sektor takođe preuzima važnu funkciju nacionalne konsolidacije. On veoma uspešno simulira građanski aktivizam, koji je naravno u potpunom saglasju sa nacionalnim ciljevima i zadacima.

j) regionalno-etnička dimenzija – naglašava važnost regionalnih identitetskih osobenosti i etničko-konfesionalnih specifičnosti  kao baze za formiranje novih sintetičkih nacija. Male regionalne specifičnosti se prenaglašavaju, posebno markiraju i služe kao navodni dokaz etničko- nacionalne posebnosti i osobenosti novoformiranih sintetičkih identiteta. U pitanju je najmanje dvovekovna politika separacije i razaranja srpskog nacionalnog korpusa da bi se na marginama njegovih regionalnih specifičnosti, gradio kapital bućih nacionalnih podela. Poslednji u nizu takvih scenarija je i pokušaj izgrađivanja crnogorske nacije, i sve agresivniji inženjering tzv. vojvođanskog identiteta.

Ponuđeni eksplikativni model  sintetitičkih nacija,  je naš prvi teorijski pokušaj da se ovaj značajan identitetski i geopolitički fenomen sagleda u  svojoj složenosti i značaju. Ne postoji pretenzija autora da je to  dovršen model koji nije moguće menjati i dorađivati. Utoliko više, što po našem skromnom saznanju u našoj društvenoj nauci do sada nije bilo ozbiljnijih pokušaja da se ovaj fenomenološki sklop teorijski uobliči i učini metodološki plauzibilnim.

     SINTETIČKE NACIJE, VATIKAN I HRVATSKA:

Koncept sintetičkih nacija u jednoj od svojih prvih verzija, nastao je kao kolateralni projekat jednog drugog plana nacionalnog preuređenja balkansko-slovenskih prostora, kada se 1844. godine u Francuskoj pojavio spis „Nade Italije„, italijanskog istoričara i rimokatoličkog geopolitičara Čezara Balboa koji je u sebi sadržavao plan velikog ujedinjenja Italije. Tada je u sklopu  plana kao teritorijalna nadoknada za ustupljene teritorije novoj Italiji ( Lombardija i Venecija), Austrougarska  trebala da dobije teritorijalno proširenje na Balkanu. U tom planu sadržano je više geopolitičkih aspekata, a za naš rad je najvažniji onaj koji predviđa stvaranje malih slovenskih državica pod germanskom i rimokatoločkom  dominacijom ,  koje bi trebale istovremeno da budu odvojene od mogućeg  verskog i političkog uticaja Rusije.Autori plana smatrali  su da su slovenski narodi na nižem civilizacijskom stupnju, i da je stoga opravdano staviti ih pod civilizacijski, konfesionalni ali i državno politički nadzor, sprečavajući istovremeno neželjeni rusko-pravoslavni prodor na Balkan.Slični  argumenti će se potezati svaki put u istoriji kada je potrebno stvari prelomiti na stranu srpskih protivnika.  U tome će kao po pravilu Rimokatolička crkva biti njihov najveći i pouzdan saveznik. Tako je bilo i prilikom razbijanja Kraljevine Jugoslavije, ali i pri dramatičnim događajima  sredinom 1943 godine kada se lomila saveznička podrška na ratištu Jugoslavije, osobito ona koja je trebala da prikrije stravične zločine NDH i hrvatskoj strani pomogne da bez većih poteškoća pređe na stranu pobednika.

Navedeni projekat snažno je podržan od strane Rimokatoličke crkve i njenog političkog vođstva u Vatikanu. „Vatikan ni danas nije odustao od svog cilja da stvori jedinstven katolički poredak u svetu.“ ( S. Avramov 1998, 119.) On će se na strpljiv način nadograđivati sve do naših dana ali je najteže posledice imao u drugom svetskom ratu i devedesetih godina prilikom građanskog rata u Jugoslaviji. Sadržaj ovog projekta činilo je i čini, više oblika političko konfesionalnog delovanja. Od podsticanja lingvističke otimačine  i prevare,  perfidnog delovanja u okviru koncepta tzv. katoličkog civilnog društva, prozelitizma, unijaćenja, pa i otvorene podrške zločinačkim akcijama hrvatskih ustaša u drugom svetskom ratu i tuđmanovom režimu početkom devedesetih. Osobito je zanimljiva ona delatnost Rimokatoličke crkve koja je bila zaodenuta formom civilnog društva. Pod nazivom Katolička akcija, organizovan je kontinuiran rad u segmentima stvaranja novog sintetičkog identiteta.Umrežavaju se gotovo svi socijalni slojevi društva u mrežu katoličkih organizacija i pokreta, a sve u cilju nacionalne i verske homogenizacije kao pripreme za konačan obračun. Ova delatnost Rimske crkve osobito je bila izražena u okrilju onih zemalja koje nisu doživljavane kao katoličke. Takvom se smatrala i Kraljevina Jugoslavija. Crkvena organizacija – katolička akcija je u okviru svakog rimokatoličkog naroda predstavljala značajniji politički faktor nego bilo koja politička stranka u njemu.

Politika stvaranja sintetičkih nacija praktikovala se i u Bosni i Hercegovini. Raznorodan, verski i etnički izdeljen , bez jasne i čvrste identitetske osnove, ovaj prostor bio je kao stvoren za eksperimente in vivo i stvaranje sintetičkih nacionalnih identiteta.Politika habzburške imperijalne svesti  nedvosmisleno je nametala je potrebu pripajanja ovih prostora carevini. To je najlakše bilo ostvariti stvaranjem novih sintetičkih identiteta, ne prezajući pritom od korišćenja svih raspoloživih sredstava: istorijski falsifikati, nasilna socijalizacija, površna edukacija, nametnuta  konfesija, aneksija teritorija, zabrane, hapšenja  i sl.“U ovim opštim naporima da okupirane zemlje nađu svoje mesto u habzburškoj Srednjoj Evropi nalazi se i politika stvaranja sintetičkih nacija.Nacionalni pokreti su od 1882 do 1902. bili zabranjeni i celo društvo stavljeno u školu da nauči bosanski etnički identitet.“ ( M. Ekmečić, 2002,152.)

 U drugom svetskom ratu ove su se politike kondezovale u najcrnjim scenarijima koji su za posledicu imali stravične ratne zločine, i pokolje stanovništva. Sukobi novih još nedovoljno ukorenjenih sintetičkih identiteta biće takođe osnova zločina počinjenih i devedesetih godina u bivšoj SFRJ. Za poslednji jedan vek, muslimansko stanovništvo u Bosni i Hercegovini menjalo je nazive svog identiteta  više od devet puta. „Odličan poznavalac srpskog jezika i pisac knjige Istorija srpskog naroda, Benjamin Kalaj je napustio svoje ranije stavove o srpskom karakteru BiH i razvio tezu o postojanju posebnog bošnjačkog naroda kao nosioca kontinuiteta bosanske državnosti.“ ( M. Subotić, 2012, 80.)

 Istrajan u  nameri da proširi i učvrsti svoj konfesionalni ali i geopolitički uticaj Vatikan je učinio sve da se na prostoru raskomadane Kraljevine Jugoslavije formira Nezavisna država Hrvatska, kao fašistička tvorevina, koja je trebala da  zaokruži i učvrsti kako u državno- pravnom i političkom tako i u religijsko – konfesionalnom smislu dominaciju rimokatolicizma na prostorima Zapadnog Balkana.“ Glavni razlog za pobunu ( misli se na Srbe u Bosni i Hercegovini, prim. LJ. D.) 1941 jeste pokušaj katoličke crkve da na reci Drini učvrsti granicu svoje civilizacije (…) Ta hrvatska političko- religiozna borba poprima istinski divlje aspekte, po tome što se ustaše upuštaju u osvete i represalije koje se mogu uporediti samo sa najopskurnijim vremenima srednjeg veka. Nisu sile osovine stvorile hrvatsku državu 1941. nego katolička crkva preko njih.“ (isto, 377-378.)  „Kada je 1941. proglašeno stvaranje Nezavisne Države Hrvatske, na nju je bilo utrošeno više istorijske energije srednjeevropskog katoličanstva, nego napora hrvatskog naroda koji je mogao ponuditi za tako veliki zadatak samo ograničene uloge. Ta je država stvarana po strateškim načelima katoličke ideologije u razdoblju između okupacije 1878. i izbijanja rata 1914. Četiri bitna faktora su angažovana u izgradnji te države – katolička crkva, nemački nacizam, italijanski fašizam i hrvatski katolički pokret. Ovaj poslednji je bio jedna vrsta evropskog fašizma, koji je strčao u opštoj tipologiji fašizma po tome što je počivao više na učenju katoličke ideologije, nego fašističkih teorija.“ (M. Ekmečić,2002, 383.)

 Nemačka a osobito italijanska vojna prepiska i dokumentacija prepuna je konstatacija koje potvrđuju gore navedene ocene i stavove.U tim vojnim dokumentima jasno se prepoznaje suština u kojoj je naglašena namera o stvaranju jedne nove sintetičke nacije i njoj primerene državno-konfesionalne celine, koja je imala za cilj versko i nacionalno istrebljenje srpskog stanovništva. “ U celoj italijanskoj prepisci provejava  ubeđenje da je stvorena jedna katolička hrvatska država, koja od početka želi da stabilizuje svoje postojanje putem dosledne politike istrebljenja pravoslavne hrišćanske zajednice i Jevreja.“ (isto,391.).

Bez političkog i organizacionog delovanja tzv. čiste katoličke akcije nije moguće objasniti tako žestoko i duboko ukorenjivanje fašizma u hrvatskom narodu. Nemački naučnik Aleksandar Jakir je na primeru analize rada ove organizacije u Splitskoj dijacezi, na vrlo transparentan način pokazao njeno delovanje. Preko devedeset pet posto stanovništva koje je pokrivala ova biskupija bilo je umreženo u razne forme tzv. katoličkog civilnog organizovanja i delovanja. Jaka verska , nacionalna i politička propaganda zaodenuta je u nevinu  formu civilnog organizovanja. Na stotine verskih udruženja i organizacija pokrivalo je sve slojeve stanovništva aktivno ga usmeravajući ka odabranim ciljevima delovanja.„Ako bi se uzelo u obzir samo društveno aktivno odraslo stanovništvo, onda se mora zaključiti da je tu bio uvršćen bezmalo celi narod. Starešinstvo Katoličke akcije čini viša i niža jerarhija.Iako ona ima u Rimu jedan središnji odbor sa generalnim sekretarom, starešina je sam rimski papa.“ (isto, 393) Versko-konfesionalni fanatizam zaodenut u nacionalno ruho pustio je duboko korenje, i fanatizovao tzv. obični svet do te mere da se on već na prvi mig svojih duhovnih pastira upustio u krvavi pir preduhitrivši u svojim izlivima zločinačke mržnje i vojne formacije tek formirane NDH.“Genocid 1941. ne vrše ljudi u uniformama, nego komšije u svojim verskim udruženjima. Oni će tek kasnije prelaziti u dobrovoljačke ustaške jedinice.“ (isto, 394).

Ustaška ideologija podastrta snažnom podrškom rimokatoličkog klera u Hrvatskoj poprimila je razmere opšte prihvaćene politike kako od strane hrvatskog naroda tako i od strane nižeg sveštenstva.  Masovnost, i revnost u njenom sprovođenju nije dovođena u pitanje ni činjenicom da je za realizaciju njenih ciljeva trebalo počiniti zločine genocida i etnocida nad čitavim narodima ( Srbi, Jevreji i Romi  ). „Nezavisnu državu Hrvatsku prihvatila je apsolutna većina hrvatskog naroda i rimokatoličko sveštenstvo predvođeno nadbiskupima i biskupima. Nadbiskup zagrebački Alojzije Stepinac poručio je svom podređenom sveštenstvu da se spremno odazove „uzvišenom radu oko čuvanja i unapređenja Nezavisne države Hrvatske“. NJegove instrukcije najbolje je objasnio sveštenik Mato Moguš iz Udbine riječima kako je sveštenstvo do tih dana radilo za rimokatoličanstvo molitvenikom i krstom a od tada puškom i revolverom. Zavjet nadbiskupov je izvršavalo više od 1000. rimokatoličkih sveštenika na razne načine, od običnih koljača do komandanata koncentracionih logora. Tako je Rimokatolička crkva direktno odgovorna za ono što se dešavalo u hrvatskoj državi.Optužba dobija na značaju kada se zna da nijedan rimokatolički sveštenik za sve vreme rata nije javno protestovao protiv zločina nad Srbima i Jevrejima.“ ( V. Ć. Mišina,2002.167.)

Sudbina Srba devedesetih godina ponavlja se. Prvo je Tuđmanov režim izvršio potpunu dekonstitucionalizaciju njihovog ustavnog položaja. Da bi nakon srpske pobune protiv takvog stanja ali i straha da mu se ne ponove ranija stradanja , srpski narod doživeo potpuni egzodus i bio proteran sa svojih vekovnih ognjišta. „Srpska strana je rutinski ukazivala da se proglašavanje novog Ustava republike Hrvatske u decembru 1990, među Srbima stvorio strah da bi se sada mogle ponoviti patnje kojima su bili podvrgnuti tokom ustaškog režima 1941-1945. Oni su se protivili formulaciji  Ustava po kojoj se hrvatski Srbi lišavaju statusa konstiticionog naroda i svode na status manjine, i izrazili brigu zbog ekstremne nacionalističke politike nove vladajuće partije – Hrvatske Demokratske Zajednice (HDZ).“ ( LJ. Despotović, D Gavrilović, 2007,20.) „Srbi su činili 12% populacije Hrvatske pre dve hrvatske ofanzive 1995; danas ih je  samo 4,5%, (…) a neki su čak pod pritiskom morali da izaberu hrvatsku nacionalnost.“ ( A. Trud, 2007, 106.) „Činjenično stanje, svi su izgledi, ne odgovara Evropi, jer je ona, zajedno sa Sjedinjenim Državama, učestvovala u genocidu nad Srbima na razne načine. I to prvo pomažući Hrvate ( ne direktno kao Sjedinjene Države) da proteraju, samo u leto 1995, blizu 250 hiljada Srba iz Hrvatske. To će etničko čišćenje Hrvatske za Ričarda Holbruka, vidi cinizma, „moglo shvatiti blažim oblikom etničkog čišćenja““. (S. Vuković, 2007.153.)

 Iako je SAD jedno vreme odolevala pritiscima Vatikana da se ide sa opcijom razbijanja SFRJ, taj pritisak je napokon  uz posredničku pomoć Trilateralne komisije urodio plodom. Početkom devedesetih  smo se našli pred završnim činom realizacije Vatikanske geopolitičke igre. U osnovi tog plana ležala je ideja razbijanja Jugoslavije, i izdvajanje iz nje rimokatoličkih delova, uz stvaranje novih državica, i priznanja unutrašnjih brozovih granica kao međunarodnih, a kao osnova za to poslužio je koncet- model sintetičkih nacija. „Duhovna“ priprema ovih akcija izvršena je  još osamdesetih godina u papskim enciklikama „Laborem Exercens“ i „Centisimus Anus“ , u kojima je u prvoj ponovljena ocena da je najveći protivnik katoličansvu, socijalizam , a u drugoj koja je takođe bila namenjena istočnoevropskim zemljama, isticana potreba državne deregulacije, ubrzane privatizacije i svi ostalih zala  divlje i nekontrolisane tranzicije. „Vatikan je zahtevao i nešto više od toga, zahtevao je izdvajanje iz Jugoslavije katoličkih delova, odnosno razaranje zemlje, u kojoj je decenijama video glavnu prepreku svojim prozelitskim ciljevima. Sa fanatičnom odlučnošću nastavio je ofanzivu u tom pravcu, a Trilaterala i SAD su sve više tonule u vatikanske vode, prebijajući svoju računicu u Latinskoj Americi na račun Jugoslavije (…) Druga formula polazi od teze da vekovna podela na rimsku i vizantijsku Evropu nije prevaziđena. To znači, naglašavaju izvestioci, da bi se Evropa“partnerstva sa Trilateralom završavala na istočnim granicama Poljske. Poljska bi eventualno mogla biti primljena za člana; to isto važi za Mađarsku, Čehoslovačku i eventualno za Sloveniju i Hrvatsku, ali samo ako se izdvoje iz Jugoslavije.“( S. Avramov, 1998,111-113) Kasniji politički događaji potvrdiće ove namere i planove, uz neznatne izmene u politici i dinamici prijema novih članica u Evropsku Uniju. Jedno je sasvim sigurno, SFR Jugoslavija više ne postoji baš kao i Kraljevina Jugoslavija. I jedna i druga zemlja bile su osuđene na umorstvo, jer su pored ostalih  unutrašnjih problema i protivrečnosti  bile prepreka za realizaciju geopolitičkih planova Vatikana u nameri da do kraja osvoji i konfesionalno pripoji prostor Zapadnog Balkana i Srednje Evrope. U tom naumu Vatikan nije žalio ni vremena  ni energije, koristeći sva raspoloživa sredstva uključujući i razaranje država, stvaranje novih sintetičkih nacionalnih identiteta, nasilno pokrštavanje, ratne zločine, genocid i etnocid, za ostvarenje svojih konfesionalnih ciljeva. Ta velika crkva-država, militantna i bezosećajna  kada je u pitanju ostvarenje sopstvenih interesa, činila je u poslednja dva veka ono što je činila i čitav milenijum pre toga. Model stvaranja sintetičkih nacija bio je samo jedno od mnogobrojnih sredstava da se na istorijskoj pozornici Srednje Evrope i Balkana ubrzaju procesi versko-konfesionalne dominacije Vatikana, ali i drugih geopolitičkih sila koje su udružene ili samostalno kontinuirano istrajavale na realizaciju svojih spoljnopolitičkih prioriteta.

 Jasno je naravno, da je za realizaciju ovih geopolitičkih ciljeva snaga samog Vatikana bila nedovoljna, ali je takođe jasno da su se na terenu realpolitike uvek pronalazili saveznici u liku država i nacija koje su bile jednako zainteresovane za ostvarenje navedenih ciljeva. Koncept stvaranja sintetičkih nacija, ekspliciran u ovom radu na primeru hrvatske nacije i Vatikana, na potpuno jasan način ukazuje i na sve druge procese koji su tekli paralelno sa njim, kao što je i danas na žalost aktuelan na primeru ubrzane identitetske separacije kako u Crnoj Gori tako i na prostoru severne srpske pokrajine Vojvodine.Teško nam je oteti se utisku da i oni mogu da skliznu u jednu novu tragediju. Naš strah leži u činjenici da ni jedna nacionalna zajednica (Srbi, Hrvati, Bošnjaci, Albanci, Makedonci …) na ovim prostorima nije do kraja zadovoljna trenutnim položajem, a osobito postojećim teritorijalnim rešenjima.

Prividi koji se stvaraju navodnim integracionim procesima i približavanju EU samo još više zamagljuju surovu činjenicu da prostor bivše Jugoslavije uključujući i njegovo šire regionalno okruženje prosto ključa od gomine nerešenih nacionalnih pitanja. Sticaj loših međunarodnih okolnosti mogao bi ponovo (bilo namerno ili slučajno) da gurne ceo region u jednu novu ratnu avanturu čije bi tragične posledice mogle po mnogo čemu u svojoj destrukciji da prevaziću svo ovo što smo do sada gledali i preživeli.Samo  neobavešteni mogu naivno da veruju da će nas neka tobožnja Zapadna racionalnost spasiti od novog krvoprolića. Visok koautorski doprinos  Zapada u našim dosadašnjim  ratnim devastacijama ne može se  dovoditi u pitanje. Ma koliko se manipulisalo selektivnom haškom pravdom i sramnim sasluženjem lokalnih političkih elita, njihova odgovornost ostaće neupitna.Čak ni danas kada je većem delu objektivne akademske i međunarodne političke javnosti potpuno jasno da su  prethodni pokušaji stvaranja sintetičkih nacija i njihovih država u velikoj meri propali jer se radilo o tzv. neuspešnim državama, koje bez obilate vojne i ekonomske pomoći Zapada ne bi mogle da obezbede  elementarni opstanak a kamoli da pruže neophodni minimum demokratske i ekonomske sigunosti svojim građanima, slučaj BIH je valjda dovoljno jasan  i poučan primer. Čak ni danas dakle, atlantistički Zapad ne odustaje od ove pogubne i neuspešne politike.O tome na vrlo eksplicitan način svedoči i F. Fukujama, “ Ovde bi imperijalističko iskustvo iz 1990ih iz Somalije, Haitija, Kambodže, Bosne, Kosova i Istočnog Timora moglo da bude vrlo poučno. Ni Sjedinjene Države ni međunarodna zajednica nisu mnogo uznapredovale u stvaranju samostalnih država u bilo kojoj od zemalja koje su pokušale da ponovo izgrade.“(F. Fukujama, 2007,116.) Stvorili su samo nove zone geopolitičke nestabilnosti, koje ozbiljno prete da ugroze i onako krhke  međudržavne i međunacionalne odnose u regionu. Jedino činjenica njihovog neposrednog mentorskog prisustva  kao i politika pritisaka da se ubrzaju tzv. procesi pomirenja stvara privid da je stanje dobro i da se ide ka trajnijim rešenjima međunacionalnih konflikata.

Literatura:

1. S. Avramov (1998) Trilateralna komisija, ldij, Veternik.

2..H. DŽ.Bergvin (2007) Imperija na Jadranu, Službeni glasnik, Beograd.

3.P. Grosman (2006) Vatikan i Hitler, Narodna knjiga, Beograd.

4.V. F. Goldendah,H-R. Minov (2003) Iz rata u rat, Jasen , Nikšić.

5. S. Vuković (2007) Kako su nas voleli, Stylos, Novi Sad.
6. B. Veber, (2005) Sadašnjost prošlosti: etnički kolektiv između organske solidarnosti i kolektivnog počiniteljstva, Habitus br. 11-12. , Novi Sad
7. R. S. Vistrić (2004) Hitler i holokaust, Aleksandrija pres, Beograd.
8. LJ. Despotović (2003) Srpska politička moderna, Stylos, Novi Sad.

8.LJ. Despotović,D. Gavrilović (2007) Rat i manjine, CIDP (CHDR), Novi Sad.

9. LJ. Despotović (2012) Srpska geopolitička paradigma, Kairos, Sremski Karlovci.
10. M. Ekmečić (2002) Dijalog prošlosti i sadašnjosti,Službeni list SRJ, Beograd.
11. D. Živojinović (2007) Vatikan , Katolička crkva i Jugoslovenska vlast 1941-1958, Službeni glasnik , Beograd.
12. D. Živojinović (1995) Vatikan, Srbija i stvaranje Jugoslovenske države 1914-1920, Službeni list SRJ, Beograd.
13. B. Krizman (1983) NDH između Hitlera i Mussolinija, Delo, LJubljana
14. B. Krizman (1983) Ustaše i Treći Rajh 1-2, Delo, LJubljana.
15. V. Đ. Krestić (1999) Znameniti Srbi o Hrvatima, Prometej, Novi Sad.
16. N. Kon (1996) Poziv na genocid, Matica Srpska, Novi Sad.
17. P. S. Leposavić (2006) Rimokatolička teologija i antropologija, IGAM, Beograd.
18. D. Živojinović, D. Lučić (2000) Varvarstvo u ime Hristovo 1-2, Ekopres, Zrenjanin.
19. M. Oršolić (2006) Zlodusima nasuprot, religija i nacionalsocijalizam, IMIC, Sarajevo
20. D. Ruvarac (1997) Evo šta ste nam krivi!, Svetlokomerc, Beograd.
21. M. Ristović (2005) Nemački novi poredak i Jugoistočna Evropa 1940/41- 1944/45, Službeni glasnik, Beograd.
22. A. Lakroa-Riz (2006) Vatikan, Evropa i Rajh,od Prvog svetskog rata do hladnog rata, Službeni glasnik, Beograd.
23. M. Aurelio Riveli (1999) Nadbiskup genocida, Monsinjor Stepinac, Vatikan i ustaška diktatura u Hrvatskoj, 1941-1945., Jasen, Nikšić.
24. M. Aurelio Riveli (2003) Bog je s nama, crkva Pija XII saučesnik nacifašizma, Jasen, Nikšić
25. M. Stanišić (1999) Ekspanzionizam Hrvata i rastrojstvo Srba, Službeni list SRJ, Beograd.
26. M. Subotić, (2002) Identitet i geopolitička stvarnost Srba, Institut za političke studije, Beograd
27. A. Trud (2007) Geopolitika Srbije, Službeni glasnik, Beograd.
28. T. T. Todorova, (2008) La influrcia del imperio austro/hungaro en la constuccion nacional, albaneza 1896/1908, Informacion No Disponibile, Barcelona
29. I. Mužić ( 2003) Katolička crkva i Stepinac, Marijantisak, Split.
30. P. Milosavljević (2007) Ideja jugoslovenstva i srpska misao, Logos, Valjevo.
31. V. Đurić Mišina (2002) Srpska pravoslavna crkva u Nezavisnoj državi hrvatskoj 1941-1945 godine, dijam-m pres, Veternik.
32. V. Cvrlje (1992) Vatikanska diplomacija, Kršćanska sadašnjost, Zagreb
33. I. Paska (2000) Srednja Evropa: dimenzije značenja, Habitus br.2. Novi Sad
34. J. Habermas (2002) Postnacionalna konstelacija, Otkrovenje, Beograd
35. F. Fukujama (2007) Građenje države, Filip Višnjić, Beograd