Dosije KMERI

Autor: Danilo Koprivica, politikolog

„Dosije KMERI“ osamnaesto je predavanje iz serijala Suočavanje sa prošlošću  https://www.youtube.com/watch?v=KSurIAI0pXo

Ovo je priča o tragičnoj ideološkoj autodestrukciji stanovnika Kambodže. Posvećena je i krajnje licemernom držanju gotovo svih velikih sila iz perioda 70-ih.  Pričamo o tome kako je najmnogobrojniji narod najmanje zemlje Indokine prevalio istorijski put od velikog Kmerskog carstva do polja smrti Pola Pota.

Priča o ideološkom i humanom sumraku kmerskog naroda usko je povezana sa prethodnom temom o Vijetnamu jer se i ovde pojavljuju isprepletani interesi francuske kolonijalne uprave, glavnih učesnika Vijetnamskog rata i velikih sila, koje su se svojski trudile da hladnoratovski period ispune tzv. zastupničkim ratovima.

Na kraju krajeva, do terora Crvenih Kmera teško da bi došlo da nije bilo višegodišnjih ratnih razaranja tokom Vijetnamskog rata koji se u početku često prenosio na teritoriju same Kambodže. A na samom kraju, Amerikanci su preduzimali masovna bombardovanja Crvenih Kmera, nanoseći im velike gubitke i izazivajući bes i ludilo istih.

Kambodžanski genocid koji su počinili Crveni Kmeri od 1975. do 1979. godine, za vreme postojanja državne tvorevine nazvane Demokratska Kampućija, po mnogima je zapravo „najčistiji genocid iz perioda Hladnog rata“. Tokom ovog auto-genocida, umrla je jedna četvrtina kambodžanske populacije, tj. oko 2 miliona ljudi, koji su stradali od gladi, prekomernog rada i torture.

 Posebnu pažnju posvetićemo suočavanju moderne kambodžanske države i zajednice sa prošlošću Kampućije, ali i držanju velikih sila koje su očigledno bile neiskrene i motivisane isključivo vlastitim ideološkim i strategijskim ciljevima.

„FRANCUSKA VEZA“

Kambodža je postala protektorat Francuske 1863. godine. 1884. godine Francuzi primoravaju kralja Norodoma da prihvati kolonijalni status zemlje u okviru Francuske Indokine. Uslediće prva i poslednja oružana pobuna koja će trajati dve godine.

Za vreme Drugog svetskog rata zemlju su okupirali Japanci ali nisu sklonili zatečenu kolonijalnu upravu sve do  1945. godine.  Japanska okupacija, za razliku od okolnih zemalja u Kambodži, nije bila previše okrutna. Po okončanju rata, Francuska je želela da produži kolonijalni status zemlje. Ipak Kambodža je postala nezavisna 1953. godine kao monarhija na čijem čelu je bio postojeći kralj Norodom Sihanuk.

Bežeći od progona Sihanuka, Pol Pot u džungli organizuje formacije Crvenih Kmera.

Nakon desničarskog udara i egzila Sihanuka (1970), koji počinje da daje podršku Crvenim Kmerima, oni prelaze u ofanzivu i ulaze u Pnom Pen 1975. godine.  To je bila i posledica američkog povlačenja iz Vijetnama jer su SAD, sve do tada, pružale otvorenu vojnu podršku vlastima tzv. Kmerske republike.

„SVE ŠTO JE TRULO, MORA BITI ODSTRANJENO”

Vlast Crvenih Kmera i državna tvorevina Demokratska Kampućija trajaće tek nešto duže od tri godine ali i to će biti dovoljno da se izazove smrt oko četvrtine stanovnika Kambodže. Od gladi, iscrpljenosti, mučenja i u direktnim egzekucijama umrlo je između 1,7 do 2 miliona ljudi.

Proglašena je nulta godina i početak društvenog pročišćenja:

Zatvorene su sve ambasade; zabranjeni su strani jezici; odbijana je svaka spoljna pomoć.

Ukinuta je privatna svojina; novac je zabranjen; sve radnje su zatvorene.

TV stanice i novine su bili ugašeni; oduzeti su radio prijemnici; ograničena je upotreba pošte i telefona.

Obrazovanje i zdravstvena nega su obustavljeni; ukinut je roditeljski autoritet. Deca su oduzimana i smeštana u komune radi prevaspitavanja u novom duhu.

Dva miliona građana Pnom Pena i većih gradova je naterano na danonoćan rad u poljima. Tokom marša prema poljima, umrlo je oko 20.000 ljudi. Bio je to težak rad koji je trajao i do 18 sati dnevno, sa jednim danom predaha na svakih 9 radnih dana. Hiljade i hiljade kostura i lobanja bilo je rasuto širom polja Kambodže.

U teroru su stradali mnogobrojni pripadnici manjinskih naroda: Kinezi (oko 200.000), Čami muslimanski narod i Vijetnamci, većinom katolici.

Religija je prognana i rušeni su hramovi, a među njima i Notr Dam Pnom Pen, katedrala koja je bila najveća katolička građevina u zemlji. Likvidirani su mnogobrojni sveštenici svih konfesija. Srušena je velika većina budističkih hramova, spaljeno je oko 40.000 budističkih dokumenata i ubijeno oko 50.000 budističkih monaha.

Stradali su intelektualci i obrazovani ljudi, uključujući i sumnjive ljude sa naočarima i poznavanjem stranih jezika…

Na kraju, mnogobrojni Crveni Kmeri su postali žrtve sopstvene organizacije. Oko 80% ubijenih u zloglasnom zatvoru u školi, bili su upravo „nepravoverni“ pripadnici pokreta.

TERORU JE KRAJ – ŽIVEO KRALJ

Teror je okončan nakon sukoba sa Vijetnamom, ulaskom vijetnamske vojske u Pnom Pen 7. 01. 1975. godine. Te godine je proglašena Narodna Republika Kampućija, koja je vršila faktičku vlast, ali nikad nije dobila međunarodno priznanje, već je mesto u UN zadržala grupacija oko Crvenih Kmera. Bila je to posledica delovanja Kine, SAD, Velike Britanije i zemalja ASEAN-a, sa ciljem slabljenja vijetnamskog i sovjetskog uticaja u tom delu sveta.

Nakon višegodišnjih pregovora sa odmetnutim frakcijama Crvenih Kmera, nove vlasti su u Parizu 1991. godine zaključile mirovni sporazum, čime su omogućeni izbori pod nadzorom UN, kojima je 1993. godine došlo do obnove monarhije.

SUOČAVANJE: KRVAVA PROŠLOST I „KRVAVA DEMOKRATIJA“

Još 1979. godine je donet  Zakon po kome se vođama Crvenih Kmera  može suditi za zločine genocida. Suđeno im je u odsustvu.  Iako su osuđeni na smrt, kazna nikad nije izvršena. 2018. godine izrečene su dve presude doživotnog zatvora zbog učešća u genocidu i jedna presuda zbog nečovečnog postupanja.

I dok Nemci finansiraju spomenik svim žrtvama, SAD drže lekcije o nedostatku demokratije i neophodnosti sveukupnog društvenog suočavanja sa vremenom terora.

Odgovarajući na američke kritike, premijer Hu Sen je američku demokratiju nazvao „krvavom i brutalnom“, ponavljajući više puta izrečene optužbe na račun SAD za doprinos ustanku i teroru Crvenih Kmera.

„Biće bolje, neko viče…“