Dosije KATAR

Autor: Danilo Koprivica, politikolog

https://www.youtube.com/watch?v=hDlc6jdTkHc

Ako se uopšte pitate zašto baš sad „Dosije KATARˮ, postoji niz odgovora:

Zato što upravo počinje Svetsko prvenstvo u najvažnijoj sporednoj stvari na svetu koje se održava naporedo sa dva svetska ratna sukoba oko najvažnije glavne stvari na svetu.

Zato što je ovogodišnji šampionat i sportski i politički dokaz apsolutne dominantnosti devize našeg vremena – veliki novac piše istoriju. Pa i fudbalsku.

Zato što su istorija i društveno uređenje ove prebogate zalivske zemlje odlična prilika da se u aktuelnim paralelama podsetimo naših ranijih priča o Siriji, Kazahstanu i Iranu.

I da, dobro ste pročitali – zato što se ovaj šampionat odigrava pred rasplet aktuelnog evropskog ratnog sukoba, ali i u praskozorje novog, gotovo neizbežnog sukoba na Bliskom istoku.

Vreme je za sedamdeset petu Zelenu debatu, za novu sesiju serijala „Dosijeˮ.

Pričamo o zemlji čija površina je 11.571 km². O jednoj geografski maloj zemlji i njenom velikom  gradu u kom živi tri četvrtine stanovnika cele te zemlje. O zemlji u kojoj, prema podacima iz 2021, živi oko 2,9 miliona stanovnika od kojih su većina stranci, a pravih Kataraca, formalnih državljana, svega je 10–12%. O društvu u kome na jednu ženu dolazi 3,4 muškarca. O ljudima koji zvanično na godišnjem nivou ne popiju nijednu celu litru alkohola (Srbija 9,1 / Litvanija 15,2). O zemlji gde je 95% državljana islamske veroispovesti (suniti) sa izrazito konzervativnim, ali ne i pojavno agresivnim religioznim društvenim normama, gde su prisutne i druge religije, ali je pored 3000 džamija tek jedna katolička crkva osveštana 2008, a od 2019. i jedna zvanična pravoslavna crkva pod jurisdikcijom Jerusalimske patrijaršije. Prema zakonima zemlje obe bogomolje su bez zvonika i bez spolja vidljivog krsta, iako u zemlji boravi oko 190.000 hrišćana. O zemlji sa 85.300 $ BDP-a po glavi stanovnika (2020). Zemlji čije bogatstvo počiva na gasu, unutrašnja politika na mudrosti, a spoljašnja na bliskosti sa najmoćnijim zemljama Zapada, kao i na jednom svetski uticajnom mediju.

Pričamo o emiratu, naslednoj apsolutnoj monarhiji porodice Al Tani, koja zemljom vlada gotovo 200 godina i koja je realno procenila svoju poziciju i postala pouzdan partner SAD, Francuske i Britanije, ne pristajući na nepotrebnu vesternizaciju kako na identitetskom, tako ni na svakodnevnom planu.

KRATKE NAPOMENE O TEK NEŠTO DUŽOJ ISTORIJI

Iako istorija ovih predela pamti i starija naselja, računa se da je Al Bida najstarije stalno naselje, nastalo 1820. Razvojem mesta kasnije će nastati grad Doha, a potom i država Katar. Prvi stanovnici su sudanske izbeglice iz Abu Dabija. Piraterija je bila njihova glavna uslužna delatnost, pa je mesto razoreno već 1867. za vreme rata sa Bahreinom i Abu Dabijem.

Naredne godine britanska vlada je za šeika dovela Muhameda bin Tani el Tanija koji je prihvatio obavezu brižljivog negovanja slobodne pomorske trgovine, te je bitno smanjio pirateriju, delom je prevodeći u gusarenje. Pretpostavljam da vam je poznato da su gusari zapravo bili pirati sa službenom legitimacijom, da se tako izrazim.

Sve do kraja Prvog svetskog rata celo Arabijsko poluostrvo je bilo deo Osmanske imperije. Kako ratni pobednik nosi sve, Britanija se pozicionirala kao ključna politička i puka sila na poluostrvu, proglasivši Katar svojim protektoratom još 1916, dakle još u ratnom periodu.

Nakon regionalnog antibritanskog i antijevrejskog talasa u drugoj polovini 19. veka pragmatični Britanci od omraženog kolonizatora postaju omiljeni saveznik lokalnih emirata, prepustivši politički vakuum na brigu UN. U periodu tog vakuuma došlo je do masovnog napuštanja i proterivanja pripadnika jevrejskog naroda.

Nafta je otkrivena 1939, ali njena ograničena eksploatacija počinje tek od pedesetih. Ogromna nalazišta gasa (13% svetskih rezervi) otkrivena su 1971, a tek će nova tehnologija gasnog transporta, primenjena nakon 1990, Kataru doneti bogatstvo.

Sedam država je danas na Arabijskom poluostrvu. Sedam emirata čini UAE, a bilo ih je devet. Bahrein i Katar su se izjasnili za nezavisnost. Šest je monarhija, više apsolutnih nego ustavnih. Samo jedna zemlja je republika i u njoj besni jedan o najprljavijih ratova novije istorije.

Katar će steći punu nezavisnost tek 1971. kada su se njegovi stanovnici na referendumu izjasnili za samostalnost, za državu van granica UAE. Baš kao i stanovnici omalenog  obližnjeg Bahreina.

Katar je pouzdan saveznik SAD. Vazduhoplovna baza Al-Udejid sa 10.000 vojnika, koja je preseljena iz Saudijske Arabije, najveća je u regionu. Odlične političke, trgovačke i svakovrsne veze Katar ima i sa Francuskom i sa Britanijom, što je i očekivano, s obzirom na to da su aktuelni emir, kao i njegov otac, školovani u Britaniji. Katar je bio baza napada na Irak, važan igrač u obaranju Gadafija i učestvovao je u ograničenom obimu u intervenciji u Siriji, kao i panarapskoj vojnoj intervenciji u Jemenu.

Katar je pojavno moderna zemlja sa identitetski duboko tradicionalnim društvom. Prvi ustav je proglašen tek 2004. Ipak, najveći deo vlasti je i dalje u rukama vladajuće porodice. U zemlji ne postoji organizovana politička snaga jer su partije zabranjene, a sloboda javne kritike je svedena na minimum. Više puta odlagani, prvi parlamentarni izbori direktnim opštim pravom glasa održani su u oktobru 2021, ali sa veoma ograničenim brojem birača. Na tim izborima nijedna žena nije izabrana u parlament, čiju trećinu članova i dalje imenuje emir.

Izvorni Katarci su oslobođeni poreza i režija, a uživaju besplatno zdravstvo i osnovno školstvo. Svaka izvorna katarska porodica na godišnjem nivou od države dobija kroz razne podrške i dotacije navodno oko milion dolara.

Značajan deo moći na spoljnom i stabilnosti na unutrašnjem planu vladajuća porodica stiče preko televizijskog kanala Al DŽazira (1996) sa osamdeset kancelarija širom sveta. Tokom blokade 2017. upravo je njegovo ukidanje bio jedan od zahteva moćnijih arapskih zemalja.

Hamad Al Tani bio je katarski emir u periodu 1995–2013. Na vlast je došao smenom svog oca, a vlast je dobrovoljno, za arapske uslove i prerano, smatra se i pod spoljnim pritiskom, predao svome sinu, sadašnjem emiru Tamimu.

Moza ibn Naser Al-Misned je njegova supruga, a majka sadašnjeg emira i majka Al-Majase. Upravo će ženski deo vladajuće porodice biti najviđeniji i vrlo verovatno najzaslužniji za pokretanje i realizaciju inicijative da Doha, za razliku od susednih finansijskih centara, postane grad obrazovanja sa sve većim brojem jakih fakultetskih institucija. Iza te zamisli stoji Inicijativa Fondacije za nauku, obrazovanje i razvoj zajednice.

Fudbal je i rat i mir. I mit. I mito.

Istorija navodno pamti da je ratni Božić 25.12.1914. doneo kratkotrajni prekid rata i fudbalsku utakmicu britanskih i nemačkih vojnika.

La guerra del fútbol bio je kratak rat između Salvadora i Hondurasa 1969, poveden oko pitanja imigracije. Povod su bili neredi koji su izbili tokom kvalifikacija za SP 1970.

Tokom utakmice sa domaćinom Francuskom, na šampionatu sveta 1938, Azuri su nosili potpuno crne dresove. Tik pred početak finala sa Mađarskom, Musolini je poslao telegram sa Ciceronovim rečima: Aut vincere, aut mori! Pobedite ili umrite!

Katar je zemlja sa oko 2,9 miliona stanovnika, svega 300.000 državljana, a uskoro i zemlja- domaćin za preko milion navijača. Dakle, Katar je i zemlja u kojoj radi 2,6 miliona radnika iz Nepala, Indije, Pakistana, Filipina… Srbije. I danas je Doha pod optužbama za neprimereno eksploatatorski odnos prema stranim radnicima, iako je sistem koji je dozvoljavao surovo sponzorstvo, tj. prikriveno moderno ropstvo, formalno ukinut 2016. Ubedljivo najgori položaj u kafala sistemu imale su kućne pomoćnice. Upućeni kažu da se u njihovom položaju i danas tek sasvim malo toga promenilo nabolje.

Objektivnosti radi, treba istaći da je ropstvo ovde zvanično ukinuto tek 1952, a pravi robovi iz Zanzibara su decenijama pre toga dovođeni da roneći u krajnje neljudskim uslovima vade bisere. I to je činjenica koja ne samo da je dobro bila poznata onima koji su Kataru dodeli organizaciju fudbalskog šampionata sveta, nego i onima koji i danas glasno kritikuju zemlju koja je u poslednje vreme ipak učinila vidljive pozitivne  društvene pomake. A kritike dolaze iz različitih izvora. Dok jedni kritikuju u najboljoj nameri, nemali broj kritizera to čini po zadatku, uglavnom računajući na velika sredstva kojima Katar kupuje tišinu ako već ne može da naruči lepe vesti.

Zbog navedenog, mnogi evropski navijači najavljuju bojkot gledanja, kao i mnogi evropski ugostitelji i organizatori javnih dešavanja. Evropska javnost traži javna izjašnjavanja fudbalera apropo rata u Ukrajini, protesta u Iranu, društvenih normi u samom Kataru…

Do sada sam gledao sva svetska prvenstva. Voleo bih da gledam i ovaj turnir, ali neću. Kada se ljudi smrzavaju u svojim stanovima zbog visoke cene energije u Nemačkoj, gledanje takmičenja na klimatizovanim stadionima je neprihvatljivo, rekao je Sebastijan (27), a prenose Beta i AFP.

Da li je sa takvim zahtevima zapadna, a naročito zapadnoevropska javnost licemerna, prosudite sami. Pri tome imajte u vidu da je do sada tokom rata u obližnjem Jemenu, u kome je i Katar uzeo vojno učešće, od gladi umrlo dvostruko više dece nego što će se okupiti na finalnoj utakmici 18. decembra. I gotovo niko u zabrinutoj Evropi ne dovodi tu činjenicu u vezu sa predstojećim šampionatom.

Pred nama su veliki izazovi i teške odluke. Na katarskom pozitivnom iskustvu možemo se učiti, iako malo toga možemo brzo primeniti.