Srpski glas 1907-1920 – list nove generacije vojvođanskih intelektualaca

  Tribina „Srpski glas 1907-1920 – list nove generacije vojvođanskih intelektualaca” održana je u petak, 21. septembra, u Klubu „Tribina mladih” Kulturnog centra Novog Sada. Autor i predavač bio je dr Miloš Savin, istoričar.

Krajem 19. i početkom 20. stoleća, srpsko društvo na području Vojvodine bilo je pritisnuto kako ekonomskom krizom tako i snažnijim asimilatorskim nastojanjima ugarske vlade.

Dok je dotadašnja srpska crkvena i politička elita funkcionisala uglavnom kroz međusobne konflikte, javlja se novo kolo srpskih intelektualaca koje pokušava da, na principima demokratske političke kulture i jačanja kulturnog identiteta Srba, ponudi alternativu.

– Grupa mladih intelektualaca okupila se u neku vrstu srpske demokratske grupe, a esencija svega toga bio je časopis Srpski glas. Situacija je Srbima u Ugarskoj bila otežana time što je posle Austrougarske nagodbe cilj ugarskih vlasti bio što jača asimilacija nemađarskih naroda – rekao je Savin.

Smatralo se posle revolucije 1848. godine da, gde god postoji nemađarski faktor, postoji i potencijalni problem. Nastojalo se da se što veći broj pravoslavaca prebaci u katoličanstvo, naročito u Banatu i u Novom Sadu.

U tinjanju sukoba između liberala i radikala u kojem su  radikali postepeno jačali, pogotovo posle puštanja Jaše Tomića iz zatvora nakon šest godina duge robije, liberali su početkom 20. veka gotovo nestali i ostao je Polit Desančić koji je bio u poznim godinama. Počeli su da se pojavljuju mlađi političari, poput Nikole Milutinovića i Tihomira Ostojića, koji je jedno vreme bio blizak liberalnim krugovima.

Da se situacija bolje iskristališe doprineli su izbori za Srpski narodno-crkveni sabor 1902. godine na kojima su radikali osvojili samostalnu većinu. U tom periodu, do 1910. godine, radikali su potpuno vladali autonomnim dobrima, pa su sva manastirska dobra pripala srpskoj crkvenoj autonomiji.

U to vreme u kikindskoj oblasti, najvećoj srpskoj izbornoj jedinici u Ugarskoj, dolazi do nove inicijative – aprila 1907. pokrenut je Srpski glas u vlasništvu grupe kikindskih demokrata sa idejom da se bore za prava koja Srbima omogućavaju pravo na slobodu crkve i škole. Srbi su u to vreme, da bi sprečili svaki oblik asimilacije, počeli da daju deci imena koja su neprevodiva na mađarski jezik.

 Ključna za sam časopis bila je tendencija da on posluži kao osnova za formiranje jedne srpske demokratske stranke. Postojalo je jako demokratsko jezgro u Somboru, okupljeno oko lista Sloga.

– Do zastoja u izlaženju Srpskog glasa dolazi 1913. godine, kada iznenada umire Vasa Jakšić koji je bio nosilac tog lista. Ovaj list je ponovo pokrenut 1920., ali je izlazio samo godinu dana – zaključio je Savin na kraju predavanja.