Tribina „Marko Kraljević – od istorijske ličnosti do epskog junaka“ održana je u ponedeljak 4. novembra u klubu „Tribina mladih“ Kulturnog centra Novog Sada. Autor i predavač bio je doc. dr Boris Stojkovski, istoričar.
Marko Kraljević je najpoznatija ličnost srpske epske poezije. U istorijskim izvorima nije ostavio naročito velikog traga, barem ne u meri u kojoj bi se to moglo očekivati s obzirom na njegovu popularnost, ali njegov posmrtni „život“ ostavio je dubok trag do današnjih dana.
Marko je potekao iz porodice Mrnjavčević. Bio je sin kralja Vukašina i gospodar Prilepa. Posle očeve pogibije u Maričkoj bici 1371. godine nasledio je kraljevsku titulu. Postao je osmanski vazal i upravljao je jednim područjem u Makedoniji.
Dolaskom cara Uroša Petog na presto 1355. godine, Mrnjavčevići su se već bili etablirali kao najznačajnija vladarska kuća. Marku, čoveku od poverenja cara Uroša, poverena je diplomatska misija pošto je 1360. godine izbio rat između Srbije i Dubrovnika.
– Dubrovački dokumenti su prvi pouzdani pisani trag o Marku u istorijskim izvorima. Mada mirovni sporazum nije sklopljen, Marko je izdejstvovao neke povoljnosti za srpsku stranu: uspeo je da oslobodi prizrenske trgovce koji su bili zarobljenici u Republici Svetog Vlaha i uzeo je deo založenog porodičnog srebra, tzv. poklad kralja Vukašina – objasnio je autor tribine.
Dok je kralj Vukašin još bio živ, postojala je namera da se Marko oženi hrvatskom devojkom iz velikaške porodice Šubića uz posredovanje bosanskog kralja Tvrtka Kotromanića, ali tome se usprotivio papa protestnim pismom „zbog udaje za sina veličanstvenog srpskog kralja šizmatika“ i nije dao dozvolu za taj brak.
Marko se oženio Jelenom Hlapen, kćerkom Radoslava Hlapena, značajnog velikaša i gospodara Bera i Vodena i prvog suseda Mrnjavčevićevih zemalja. Posle smrti moćnog srpskog cara Stefana Dušana 1355. godine, koji je zemljom vladao 24 godine, uzdigao Srbiju na rang carstva i izveo je na tri mora, usledila je i smrt cara Uroša 1371. godine posle koje su nastupila veoma nemirna vremena.
Mnogi velikaši su se izdizali i izazivali konflikte, a Mrnjavčevići su se pokazali kao najznačajniji, pogotovo kralj Vukašin i njegov naslednik mladi kralj Marko. Realnost na području Makedonije bila je surova – mada je Marko posle očeve smrti nasledio titulu kralja, on je zapravo na terenu bio gospodar samo Prilepa i okoline.
Nema istorijskih podataka o odnosima Marka Kraljevića i kneza Lazara, kao ni o Markovom učešću u Kosovskom boju. Sve u vezi s tim je, smatra Stojkovski, „plod docnije epske percepcije“. Izreka „Kasno Marko na Kosovo stiže“ ne odnosi se na njega, nego na Janoša Hunjadija i drugu Kosovsku bitku 1448. godine. Marko je poginuo u bici na Rovinama 1395. godine.
Posle smrti, Marko Kraljević ušao je u legendu i epsku pesmu pretežno kao pozitivan junak. Tek je u tim pesmama dobio i atribut kraljević (kraljev sin) i dostigao veliku metamorfozu od istorijske ličnosti do mitskog junaka. NJegov kult zaživeo je u svim srpskim zemljama, a što je naročito zanimljivo – i među Srbima u Dalmaciji. Mnogi su o njemu pisali, mnogi su naslikali njegove portrete, a među njima Đura Jakšić i češki umetnik Vladislav Titelbah. Marka je izvajao Ivan Meštrović, a Markov portret naslikala je Mina Karadžić, kći Vuka Karadžića koji je sakupio najviše pesama o Kraljeviću Marku.
Ostavi komentar