Održana tribina „Budućnost Višegradske četvorke – neformalni savez ili ostvarenje projekta Međumorjeˮ

Održana tribina „Budućnost Višegradske četvorke – neformalni savez ili ostvarenje projekta Međumorjeˮ

Peto predavanje u nizu serije „Srbija i Višegradska četvorkaˮ, održano je u ponedeljak, 12. juna u Klubu „Tribina mladihˮ Kulturnog centra Novog Sada. Tema je bila „Budućnost Višegradske četvorke – neformalni savez ili ostvarenje projekta Međumorjeˮ , autora i predavača Predraga Rajića, pravnika.

Predavač je, na početku tribine, skrenuo pažnju na to da „projekat Međumorjeˮ nije dovoljno poznat našoj intelektualnoj i društvenoj eliti, a od velike je važnosti za budućnost Evrope. Međumorje ili Međumorsko je bio projekat koji je posle Prvog svetskog rata zagovarao Jozef Pilsudski, kao federaciju centralnoevropskih i istočnoevropskih zemalja koje bi predvodila Poljska. Ovu zajednicu, po toj ideji, trebale su da čine baltičke države Litvanija, Letonija i Estonija, zatim Finska, Belorusija, Ukrajina, Čehoslovačka, Mađarska, Rumunija i Kraljevina SHS.
– Termin je nastao u Poljskoj i predstavlja izraz težnji poljske političke elite. Posle završetka Prvog svetskog rata, pošto je Poljska uspela da povrati svoj suverenitet i vlast na teritorijama na kojima je kompaktno živelo poljsko stanovništvo koje je do tada bilo pod vlašću Pruske, Austrije i carske Rusije, Pilsudski se nametnuo kao lider i maršal, i bio je to, formalno, u prve četiri godine nove Poljske – objasnio je Rajić kontekst događaja neposredno posle Velikog rata.
Pilsudski je smatrao da Poljska treba da se nametne kao regionalna sila i da je to jedini način da se odbrani od imperijalnih sila – Germana sa zapada i Rusa sa istoka. Po toj svojoj, pomalo megalomanskoj zamisli, poljski lider želeo je da okupi baltičke države Litvaniju, Letoniju i Estoniju, zatim Finsku, Belorusiju, Ukrajinu, Čehoslovačku, Mađarsku, Moldaviju i Kraljevinu SHS. Zamisao Pilsudskog je u tom trenutku bila usko skopčana sa, tada u Evropi, snažnom idejom slovenskog bratstva (panslavizma). Poljska se, nasuprost Rusiji, želela postaviti kao stožer slovenstva.
– Ideja Pilsudskog, međutim, nije dobila podršku velikih država, kao što su Engleska, Nemačka i Rusija koja je projekat Međumorje doživljavala kao smrtnu opasnost po rusku državu i kasnije Sovjetski Savez. Jedina evropska sila koja je imala razumevanja za planove Pilsudskog bila je Francuska – rekao je Rajić.
Tokom dve decenije od propasti velikog projekta Pilsudskog, sve države koje je smatrao kandidatima za članstvom u Međumorskoj Federaciji, bile su okupirane od strane Sovjetskog Saveza ili Trećeg rajha.
Govoreći o mogućnostima da se danas obnovi projekat Međumorje, Rajić je kazao da bi to bilo izvodljivo samo preko „Višegradske četvorkeˮ , grupe koja je nastala na samitu šefova država ili vlada Mađarske, Poljske i Čehoslovačke u mađarskom gradu Višegradu 1991.godine. Slovačka i Češka su postale članice 1993. godine posle raspada Čehoslovačke. Sve četiri države postale su deo Evropske unije.

Na putu oživljavanja tog projekta danas, smatra Rajić, stoje interesi Nemačke i Ruske Federacije. Nemačka je za svoj nacionalni cilj postavila jačanje Evropske unije, smatrajući da uspešna EU znači uspešnu Nemačku.
– Ukoliko bi se ostvarila Višegradska četvorka, ukoliko bi ta četvorka proglasila neki formalni savez, ona bi na mnogim pitanjima, od migrantske krize do zajedničke valute, Nemačkoj i Francuskoj mogla da bude ozbiljna kočnica onome što danas kancelarka Merkel i predsednik Makron žele, a to je uspostavljanje poreske vlasti na nivoug Evropske unije. S druge strane, Ruska Federacija koja nije u savezu ni sa jednom od ove četiri države „Višegradske četvorkeˮ , protivila bi se njihovom širenju na istok.
– Međumorje se, međutim, ne mora razvijati samo kao politička alternativa, nego kroz širenje Višegradske četvorke u kojoj Srbija može da vidi svoju šansu. Moj stav je da Srbija treba da politički, kulturno i ekonomski izađe iz jugo-sfere i da je „Višegradska četvorkaˮ najidealnija za to. S druge strane, mi smo „Višegradskoj četvorciˮ zanimljivi zato što ne može da se širi prema istoku zbog Rusije i aktuelne situacije u Ukrajini, a ako bi se širila prema jugu na Rumuniju i Bugarsku, onda je sasvim logično da u te integracije uključi i Srbiju – zaključio je Rajić.