Autor: msr Ognjen Karanović, istoričar
Početkom tridesetih godina 20. veka namera kralja Aleksandra da uspostavljanjem ličnog režima zameni disfunkcionalan parlamentarni sistem i njegov pokušaj nametanja unitarnog jugoslovenstva imali su dvojake posledice. S jedne strane, politička, nacionalna, a pre svega duhovna i moralna dezorijentacija Srba, razdiranih između prirodnog srpstva i veštačkog jugo-slovenstva, činila ih je u odnosu na druge narode novostvorene države sve manje sposobnim da artikulišu iole koherentnu političku strategiju. S druge strane, 1918. stvorena je podloga za nacionalnu i političku konsolidaciju Hrvata i drugih nesrpskih naroda u novoj državi, dok je reakcija na šestojanuarski režim pružila mogućnost za dalji razvoj pre svega hrvatskog nacionalnog pokreta i programa, kao i njegovog „bošnjačkog“, slovenačkog i šiptarskog ekvivalenta. Na spoljnom planu glavni izazov jugoslovenskoj diplomatiji predstavljalo je hronično neprijateljstvo Italije. Musolinijev stav bio je protivurečan. NJegova podrška revizionističkim snagama u Podunavlju došla je do izražaja u Rimskim protokolima (17. mart 1934), trojnom sporazumu Italije, Austrije i Mađarske. Ovaj sporazum je implicitno bio usmeren pre svega protiv Jugoslavije kao „versajske dobitnice“. Po pitanju granice na Breneru pak Musolini je bio odlučni pobornik versajskog statusa kvo, što je nametalo odbrambeni stav u odnosu na neprikriveni revizionizam Nemačke po dolasku Hitlera na vlast. U toj protivrečnosti italijanske politike krila se osnova za približavanje Francuskoj, oličena u Lavalovom paktu iz januara 1935. godine. Taj čin mogao je da predstavlja prekretnicu u italijanskoj spoljnoj politici, trajno je upućujući na strategiju odbrane versajskog poretka i dajući joj status „prihvaćene“ velike sile. Ovo se, međutim, izjalovilo usled rata u Etiopiji. Planiran kao kratka kolonijalna ekspedicija, taj sukob je prerastao u krizu koja je Italiju trajno razdvojila od Francuza i Britanaca i bitno uticala na promenu evropske ravnoteže snaga. Kralj Aleksandar ubijen je u Marseju 9. oktobra 1934. godine. Ustaška zavera imala je svoje ishodište u zvaničnoj Italiji, koja je očekivala da taj čin vodi ka destabilizaciji Jugoslavije. Početkom 1935, međutim, u Rimu dolazi do preispitivanja politike prema istočnom susedu. Posle kraha ustaške akcije na Velebitu i vidnog odsustva dramatičnih unutrašnjih zbivanja nakon Marseja, Musolini je bio prinuđen da preispita svoju premisu o „hrvatskom ustanku“, prisutnu u dotadašnjim italijanskim scenarijima rušenja Jugoslavije.
Politički podstrek dala mu je spoznaja da, dve godine po dolasku na vlast, Hitlerov režim počinje da ugrožava italijanske pozicije u centralnoj Evropi. Te pozicije bile bi ojačane ukoliko bi se određenim ustupcima Jugoslavija privolela na distanciranje od svojih tradicionalnih saveznika, Francuske i Male antante. Postepena promena italijanskog stava podudarala se s dolaskom Milana Stojadinovića na položaj jugoslovenskog premijera, juna 1935. godine. Pojava Stojadinovića kao dinamičnog lidera, sposobnog i voljnog da preduzima smele spoljnopolitičke inicijative, stvorila je utisak u Rimu da je moguće okretanje novog lista u odnosima. Kao ministar finansija, godinu dana ranije, Stojadinović je uspešno radio na razvijanju tešnjih ekonomskih veza s Nemačkom, čiji uticaj kao glavnog trgovinskog partnera Jugoslavije potom neprekidno raste. U potonjem prestrojavanju na politiku neutralnosti u odnosu na tradicionalne saveznike i totalitarne susede, Stojadinović je postupao u skladu s težnjama glavnog tvorca jugoslovenske spoljne politike posle Marseja, kneza Pavla, koji je u poboljšanim odnosima s Berlinom video elemenat osiguranja od italijanske nepredvidivosti. Podsticaj Jugoslaviji da potraži puteve sporazumevanja s Italijom dala je i sama Francuska. Ministar spoljnih poslova, Pjer Laval, uverljivo je predočio Stojadinoviću potrebu izmirenja s Italijom kada je jugoslovenski premijer posetio Pariz, septembra 1935. godine. Francuski ministar nije tajio da bi želeo da u Rimu nađe podršku suprotstavljanju rastućoj pretnji na Rajni. Dok je Pariz savetovao Beogradu da teži detantu s Rimom, Hitler je sa svoje strane italijanskom ministru inostranih poslova, Galeacu Ćanu, savetovao poboljšanje odnosa između Italije i Jugoslavije. Igrom slučaja, sve ključne evropske sile bile su odjednom zainteresovane za poboljšanje odnosa između jadranskih suseda: Francuska jer je strahovala od Nemačke i stoga težila da starog saveznika, Jugoslaviju, pomiri s Lavalovim novostečenim prijateljem, Musolinijem; Nemačka jer je želela da Musolinijevu pažnju odvrati od Austrije i da m ukaže na Balkan kao njegovu „sferu uticaja“; Italijani, jer su ih brinuli nemački planovi u Podunavlju i na jugoistoku i zato što su stoga želeli jačanje sebi naklonjenog bloka koji bi svaki eventualni drang zaustavio na granicama Rajha. Etiopska kriza je sve poremetila, gurnuvši Italiju u nemačko naručje. Cena je bila jasna: Musolinijev pristanak na pripajanje Austrije Nemačkoj, uz Hitlerovu garanciju brenerske granice. Milan Stojadinović je postao svestan da je Anšlus samo pitanje vremena od onog trenutka kada je Musolini, 1. novembra 1936. godine proglasio stvaranje Osovine Rim –Berlin. Izbijanje Vermahta na Karavanke postalo je pre ili kasnije neminovno. Stoga je i za kneza namesnika i za Stojadinovića jačanje bezbednosti na jadranskoj granici zemlje bilo ne samo potreba nego i nužnost, ostvariva prvenstveno putem kreativne diplomatije. Na unutrašnjem planu, izgledi za političku konsolidaciju nisu mnogo obećavali. U vreme kada je došao na premijerski položaj, Stojadinović je važio za protivnika diktature i čoveka spremnog da povrati normalan politički život. Ubrzo je zaista došlo do znatnog popuštanja stega, što se pre svega osetilo u štampi. Međutim, najveću korist od liberalizacije imala je Hrvatska seljačka stranka. Znatno uspešnije od srbijanske opozicije, Mačekova stranka je očuvala homogenost i jasnoću svojih političkih ciljeva tokom šest godina kraljevog ličnog režima. Isprva je Stojadinović u svojim izjavama ispoljavao spremnost da pristupi rešavanju hrvatskog pitanja, ali tokom skoro četiri godine koje su usledile on u tome nije uspeo. NJegov manevarski prostor, kako je kasnije sam isticao, bio je ograničen odlukom kneza Pavla da ne menja Ustav iz 1931. sve do punoletstva mladog kralja Petra II, dakle do septembra 1941. godine.
Stojadinoviću nije bilo dopušteno da rešenje potraži u decentralizovanom ili čak federalnom modelu državne strukture, premda on nije bio apriori protivan smelim rešenjima. S druge strane, u periodu 1936–1938. ni Maček nije bio spreman na kompromis unutar postojećih ustavnih okvira. On je očekivao da će mu opšti porast napetosti u Evropi ići u prilog i da će pritisak spoljnih zbivanja pre ili kasnije primorati Stojadinovićevu vladu na ustupke. Stojadinovićeva vlada bila je spremna da sledi francuski savet i teži poboljšanju odnosa s Rimom. Kao preduslov zahtevala je likvidaciju ustaške organizacije u Italiji, što se vidi iz dokumenata Ministarstva spoljnih poslova pripremljenih za Stojadinovića uoči početka pregovora s Italijom o poboljšanju odnosa. Odgovor iz Rima bio je ohrabrujući, pa je Stoja-dinović decembra 1936. poslao dvojicu pregovarača, Milivoja Prlju, zaduženog za ekonomska i trgovinska pitanja, i Ivana Subotića, iskusnog diplomatu i predstavnika Jugoslavije u Društvu naroda, zaduženog za političke probleme. Subotićev zadatak bio je da, osim nacrta opšteg političkog sporazuma između Jugoslavije i Italije, razgovara o Albaniji, o statusu jugoslovenskih manjina u Italiji, i o problemu 500 Pavelićevih sledbenika. Ćano je primio Subotića u palati Kigi, 16. januara 1937. godine. Šef Musolinijeve diplomatije mu je tom prilikom pružio bezuslovna uveravanja da će ustaška organizacija biti raspuštena, a njeni pripadnici upućeni u neku afričku koloniju Italije ili prekomorske zemlje, dok će oni koji ostanu u Italiji biti držani pod stalnom policijskom prismotrom. Stojadinovićev sporazum s Italijom bio je za Jugoslaviju u celini veoma povoljan. Rešeni su sporovi koji su opterećivali jugoslovensku spoljnu politiku skoro dvadeset godina. Takozvano jadransko pitanje konačno je skinuto s dnevnog reda. Glavni ustupak Beograda bio je davanje prećutnog prvenstva italijanskim interesima u Albaniji. Međutim, marta 1937. takav „ustupak“ nije bio ništa više od formalnog priznavanja već postojećeg stanja. Italija je takođe zabeležila uspeh u činjenici da je sporazum označio izvesno udaljavanje Jugoslavije od Francuske i Male antante. Stojadinović s punim pravom nije imao poverenja u Francuze kao garante bezbednosti zemlje (kao što se 1939. pokazalo na primeru Poljske), već je smatrao da Jugoslavija mora da sebi obezbedi dodatnu polisu osiguranja. Svoje motive izneo je francuskom otpravniku poslova u Beogradu na sebi svojstven način, bez zazora: „Francuska ne bi mogla mnogo da učini za Malu antantu, jer nema sredstava komunikacija s tim zemljama, imajući u vidu činjenicu da bi Italija, po definiciji, ušla u rat protiv nje.“ Svestan italijanske nervoze u odnosu na Nemačku, Stojadinović je prihvatio koncept „osovine Rim–Beograd“ i u njoj video branu eventualnom nemačkom prodoru ka jugoistoku. Kada je povrh toga predsednik jugoslovenske vlade izrazio nezadovoljstvo ženevskim Društvom naroda, nadu u proširenje trgovinskih veza s Italijom i prezir za „blefiranje“ britanskih diplomata, Ćano je bio oduševljen; zaključio je da zahvaljujući snažnoj ličnosti Stojadinovića, Italija ima priliku da preuzme mesto Francuske kao glavni spoljni oslonac svog istočnog suseda. Sa svoje strane, pak, Hitler je želeo da razbije Malu antantu i da umanji francuski uticaj u srednjoj Evropi. Još od prvih dana po dolasku na vlast on je težio da ovo postigne pridobijanjem naklonosti Beograda, a ne razbijanjem Jugoslavije. Hitlerov tolerantan stav prema Jugoslaviji bio je u oštroj suprotnosti s njegovim stavom prema ostalim „versajskim tvorevinama“, pre svega Čehoslovačkoj. Hitler je jasno uvideo da cement Male antante, njen raison d’être, predstavlja strah od mađarskog revizionizma. Stoga je Budimpeštu trebalo obuzdavati, a njen revizionistički naboj usmeravati samo u jednom pravcu: protiv Praga. To je Hitler već 1933. stavio do znanja mađarskom premijeru Gembešu. Posebno uticajan pobornik Beogradu naklonjene politike i pristalica očuvanja Jugoslavije među vodećim nacistima bio je Herman Gering, koji je među ključnim ličnostima režima važio za stručnjaka za jugoistok. Delimično kao posledicu zbližavanja s Nemačkom i sporazuma s Ćanom, međutim, Milan Stojadinović je stekao mnogo neprijatelja na domaćem političkom terenu tokom skoro četiri godine na položaju premijera (juni 1935–februar 1939). Takođe je stekao opasnu sklonost jakih ličnosti da svoje neprijatelje potcenjuju, a da sopstveni položaj smatraju neprikosnovenim. Nesumnjivo daleko dinamičniji i talentovaniji od ljudi koji su ga okruživali, Stojadinović je postepeno zaboravljao da na balkanskim prostorima talenat i uspeh rađaju zavist i surevnjivost, a ne poštovanje i lojalnost.
Hrvatski lider je imao razloga, kako s političkog, tako i sa ustavnog stanovišta, da kneza Pavla smatra pogodnijim partnerom za pregovore od Stojadinovića. Maček je često ponavljao da on samo priznaje Krunu i državu, dok je sve ostalo „otvoreno“. Ovo je Maček dokazao i lakoćom s kojom je raskinuo veze sa srbijanskom opozicijom kada je u leto 1939. napokon zaključio sporazum s knezom. Knez Pavle, pak, dugo nije bio spreman na ulogu podstrekača pregovora s Hrvatima. On je taj zadatak prihvatio tek kada je evropski ratni vihor počeo da se jasno ocrtava na horizontu. Kneževa povučenost doprinela je činjenici da su Stojadinovićeve tri i po godine na čelu vlade Kraljevine Jugoslavije predstavljale period stagnacije u rešavanju hrvatskog pitanja. Nema sumnje da je kneževom stavu doprineo i sâm Stojadinović. On nije osećao da je pritisnut međunarodnim zbivanjima: sporazum s Italijom iz 1937. naizgled je neutralisao jedinu silu koja je pružala ikakvu nadu „hrvatskoj stvari“. Nemačka je težila da Jugoslaviju privuče u svoju ekonomsku, a samim time i političku orbitu; Italija je s poletom gradila „osovinu Rim–Beograd“; Francuska je još uvek bila nominalni saveznik, premda su odnosi bili daleko manje prisni nego deceniju ranije. U periodu Stojadinovićeve vlasti 1935–1939. spoljnopolitički položaj Jugoslavije bio je zaista povoljniji nego u ma kom drugom međuratnom periodu. Stojadinović je s pravom smatrao da nije izložen spoljnom pritisku koji bi ga prinudio na unutrašnjopolitičke ustupke. NJegovo zanemarivanje hrvatskog pitanja predstavlja slabu tačku njegovog sveukupnog političkog opusa. Osnovni zahtev Mačeka bio je da Ustav iz 1931. bude ukinut. On je uspostavio veze sa srbijanskom opozicijom, što je dovelo do taktičkog saveza i isticanja zajedničke izborne liste. Potonji prizor „zagorskog kumeka“ Mačeka, novopečenog nosioca opozicione liste, kako drži predizborne govore srbijanskim seljacima u Kragujevcu, Kraljevu ili Valjevu, graničio se s nadrealizmom. Međutim, Maček je neprekidno isticao da ma kakvom dugoročnom sporazumu HSS s opozicijom u Srbiji mora prethoditi dogovor o granicama buduće hrvatske jedinice unutar Jugoslavije, kao i o njenom ustavnom statusu. Srbijanska opozicija je pak kao glavni cilj svog delovanja videla političku borbu protiv premijera Milana Stojadinovića. Za razliku od Mačeka, koji je vodio nacionalnu politiku, srbijanski opozicionari su se bavili politikanstvom, odnosno stranačkom politikom bez šire spoznaje nacionalnih interesa, pa čak i bez spremnosti da se prihvati samo postojanje takvih interesa. Kao što je Maček morao da se suoči s rastućim radikalizmom u svojim redovima, tako je i Stojadinović bio na udaru onih Srba koji su u konkordatu videli njegov opasan manevar, sračunat na zadobijanje poena u Rimu nauštrb srpskih životnih interesa. Spor oko konkordata bio je simptom dublje krize srpske politike. Stojadinovićev nastup naizgled je odisao duhom vremena, od zelenih košulja na zborovima i pokliča „Vođa, vođa!“ do spoljnopolitičke strategije koja je odavala utisak napuštanja versajskog utemeljenja ranije jugoslovenske diplomatije. On sam nije imao sklonosti ka teatralnim manifestacijama svojih sledbenika, ali je trebalo da im stane na put, jer utisci mogu biti važniji od supstance. Naglašeni neutralizam Stojadinovićeve spoljne politike bio je racionalno zasnovan.
Uprkos svojoj pragmatičnoj, neideološkoj osnovi, nije nailazio na razumevanje u Srbiji, koja je tek jednu generaciju ranije prošla kroz krvav ratni sukob s Austrijom i Nemačkom. Frankofilska tradicija činila je beogradsku političku i društvenu elitu odbojnom prema spoljno-političkoj strategiji koja je iziskivala ekvidistancu u odnosu na potencijalne suparnike u predstojećem evropskom sukobu. U beogradskim salonima preovladao je stav da je Stojadinovićeva politika opasna po zemlju, jer je navodno odvraća od jedinih pouzdanih saveznika. U istim krugovima prenebregavana je daleko realnija opasnost od ostajanja geografski udaljene Jugoslavije pod okriljem demoralisane Daladjeove Francuske, da ne govorimo o Hitleru popustljivoj Čemberlenovoj Engleskoj. Od formiranja vlade 25. juna 1935, pa do svog pada, 5. februara 1939. godine, Milan Stojadinović bio je suočen s ogromnim nezadovoljstvom i otporom političkog vođstva Hrvata u Jugoslaviji. Iako je u svojoj vladi imao nekoliko hrvatskih ministara (Milan Vrbanić, Nikola Preka, LJudevit Auer), većina Hrvata nije priznavala legitimitet ove vlade i, generalno, unitarne Jugoslavije. Stojadinović je zapravo bio suočen s konstantnim hrvatskim otporom i separatizmom, koji je posle tragičnog kraja parlamentarizma 1928. imao svoje dve prepoznatljive forme. U samoj zemlji Hrvati su bili politički okupljeni oko Hrvatske seljačke stranke (i još nekoliko manje značajnih stranaka, kao što su Hrvatska zajednica i Hrvatska stranka prava, koje su izvesno vreme bile u savezu pod nazivom Hrvatski blok), čiji je vođa Vlatko Maček nastavio put svoga prethodnika Stjepana Radića. Maček je kontinuirano zahtevao velike ustupke od centralne vlade u Beogradu u pogledu državne autonomije za Hrvate, ali je tražio mesto i za „jasno omeđenu Hrvatsku“ unutar Jugoslavije kad god bi zaključio da su međunarodne okolnosti nepovoljne za Hrvate, i da bi mogle naneti nesagledivu štetu nezavisnoj hrvatskoj državi. Maček je kao istinski harizmatični vođa i vešt političar pokazivao spremnost da prihvati Jugoslaviju – naravno, ne zbog jugoslovenskog opredeljenja (koje nije imao), nego iz političkog pragmatizma, kao privremeno rešenje do nekog za Hrvate povoljnijeg političkog trenutka. On je politiku Hrvatske seljačke stranke uglavnom vodio parlamentarnim putem, „maršom kroz institucije“, premda je i u njegovom okruženju bilo zagovornika oštrije, pa čak i militantne politike. Maček je uspeo da pridobije i brojne srpske političke prvake, koji nisu bili u stanju da razotkriju njegove prave namere usled ideološko-političke konfuzije nastale zbog preplitanja i mešanja pojmova – jugoslovenstvo i srpstvo. Tako se npr. moglo dogoditi da pred izbore 1935. Maček postane nosilac liste udružene opozicije, koja je obuhvatala Seljačko-demokratsku koaliciju, Jugoslovensku muslimansku organizaciju, demokrate LJubomira Davidovića i zemljoradnike Jovana Jovanovića. Ipak, na ovim izborima udružena opozicija nije postigla uspeh, te nije formirala vladu. S druge strane, najekstremniji deo hrvatskog političkog spektra, okupljen oko ustaškog pokreta i njegovog vođe Ante Pavelića, nalazio se u emigraciji, tačnije, u fašističkoj Italiji, gde mu je italijanski duče Benito Musolini pružio utočište. Kao nepomirljiv protivnik svakog oblika jugoslovenskog jedinstva i države, ustaški pokret nastao je 1929, posle sloma parlamentarizma. Ovaj pokret je više predstavljao militantni izliv antijugoslovenske i antisrpske histerije i mržnje, nego što je artikulisao težnju za ostvarenjem hrvatske posebnosti i identiteta. Utemeljen na ideologiji tzv. hrvatskog državnog prava i poduprt fašizmom i kleri-kalizmom, ustaški pokret je bio spreman da zarad razbijanja Jugoslavije i uništenja srpstva žrtvuje i temeljne hrvatske interese – npr. u Dalmaciji, što je Musolini brzo shvatio i zbog toga mu pružio gostoprimstvo u svojoj državi. Pavelić je tako postao „italijanski balkanski pion“, koji je povremeno bivao aktiviran a povremeno „puštan niz vodu“, zavisno od trenutka i političkih interesa italijanskog revizionizma na Balkanu.
Bio je to još jedan izazov za Stojadinovića. Osim što je morao da obuzdava političke zahteve Mačekove Hrvatske seljačke stranke, Stojadinović je bio prinuđen da neutrališe i ovu opasnu terorističku organizaciju, koja je zajedno sa svojom „sestrinskom“, probugarskom organizacijom VMRO direktno bila uključena u ubistvo jugoslovenskog suverena Aleksandra Karađorđevića i francuskog ministra inostranih dela, Luja Bartua, u Marseju 1934. godine. Već je tokom 1938. politički položaj Milana Stojadinovića kod zapadnih sila i kneza namesnika bio veoma slab. Britanski pritisci na kneza Pavla da centralna jugoslovenska vlast izađe u susret hrvatskim političkim zahtevima postajali su sve jači. Velika Britanija je otpočela akciju za emancipaciju Balkana od uticaja Nemačke i odmah se otvorilo pitanje dokle će probritanski knez namesnik tolerisati Stojadinovića i njegovu politiku prijateljske neutralnosti prema Italiji i Nemačkoj. Promena jugoslovenske spoljne politike mogla se izvršiti samo promenom unutrašnje politike. Britanski stav, koji je bio i stav kneza Pavla, bio je, prema Hjuu Siton-Votsonu (sinu čuvenog britanskog novinara i istoričara Roberta Siton-Votsona), da dok se ne reši „hrvatsko pitanje“, Jugoslavija neće biti u stanju da igra ulogu u međunarodnoj politici, ni da pomogne prijateljima, niti da impresionira neprijatelja. Stojadinović je uporno zastupao oprečni stav. Budući u dobrim odnosima s Musolinijem i Hitlerom, Stojadinović nije smatrao da treba činiti bilo kakve ustupke hrvatskim nacionalistima. NJegova politika sporazumevanja s dvojicom „osovinskih diktatora“ koji su ostvarili prevlast u Evropi, vezivala je ruke Mačeku. Za njega i njegove emisare vrata nemačkih i italijanskih diplomatskih kancelarija bila su do daljnjeg zatvorena. Od jeseni 1938. Velika Britanija je učestala sa savetima i zahtevima da se reši „hrvatsko pitanje“, a knez Pavle je taj problem uzeo u svoje ruke. S porastom britanskog interesovanja za „hrvatsko pitanje“, pred knezom je rastao problem zvani Milan Stojadinović: nova politika podrazumevala je obaranje Stojadinovićeve vlade.
IZVORI I LITERATURA
Dimić, LJubodrag (2001). Istorija srpske državnosti. 3. Novi Sad: Ogranak SANU.
Dimić, LJubodrag (2012). „Odlazak sa Mauricijusa: Britanci i Milan Stojadinović (1945-1948)”. Glas SANU. 420 (16): 495—518.
Dimić, LJubodrag (2013). „Prosvetna i kulturna politika vlade Milana Stojadinovića i njeni kritičari (1935-1938)”. Milan Stojadinović: Politika u vreme globalnih lomova. Beograd: Zavod za udžbenike. str. 163—207.
Petranović, Branko (1980). Istorija Jugoslavije 1918-1978. Beograd: Nolit.
Petranović, Branko (1988). Istorija Jugoslavije 1918-1988. 1. Beograd: Nolit.
Tomasevich, Jozo (2002). War and Revolution in Yugoslavia, 1941-1945: Occupation and Collaboration. Stanford: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-3615-2.
Đokić, Dejan (2011). „’Leader’ or ‘Devil’? Milan Stojadinović, Prime Minister of Yugoslavia, and his Ideology”. Ur.: Haynes, Rebecca; Rady, Martyn. In the Shadow of Hitler: Personalities of the Right in Central and Eastern Europe. London: I.B. Tauris. ISBN 978-1-84511-697-2.
Fogelquist, Alan (2011). Politics and Economic Policy in Yugoslavia, 1918-1929. Lulu.com. ISBN 978-1-257-94299-2.
Radojević, Mira (1994). „Bosna i Hercegovina u raspravama o državnom uređenju Kraljevine (SHS) Jugoslavije 1918-1941. godine”. Istorija 20. veka: Časopis Instituta za savremenu istoriju. 12 (1): 7—41.
Radojević, Mira (1996). „Srpsko-hrvatski spor oko Vojvodine 1918-1941” (PDF). Istorija 20. veka: Časopis Instituta za savremenu istoriju. 14 (2): 39—73.
Raković, Aleksandar (2013). „Milan Stojadinović i pitanje premeštanja sedišta jugoslovenskog reis-ul-uleme iz Beograda u Sarajevo”. Milan Stojadinović: Politika u vreme globalnih lomova. Beograd: Zavod za udžbenike. str. 243—257.
Ostavi komentar