Slučaj Moro – italijanska drama duga četrdeset godina

Slučaj Moro – italijanska drama duga četrdeset godina

Autor: Milorad Vukašinović

Ove godine navršilo se tačno četrdeset godina od otmice i ubistva jednog od najistaknutijih italijanskih političara Alda Mora. Bio je to događaj bez presedana u modernoj političkoj istoriji Italije koji ni do danas ne prestaje da izaziva interesovanje javnosti. Zašto je ubijen Aldo Moro? Ko su nalogodavci ovog ubistva? Kakva je uloga tajnih društava u Morovoj surovoj likvidaciji? Šta su bili geopolitički ciljevi naredbodavaca ovog zločina koji je i u ono vreme označen kao brutalan napad na demokratiju? Konačno, može li se „slučaj Moro“ razjasniti bez analize jednog šireg epohalnog konteksta koji je karakterisalo hladnoratovsko sučeljavanje dve supersile: SAD-a i Sovjetskog Saveza? Ovo su samo neka od pitanja koja se odnose na jedan od najburnijih perioda u novijoj italijanskoj istoriji. Jedno je sasvim sigurno. Ubistvo Alda Mora nesumnjivi je rukopis „zakulise“ tj. mračnih  krugova koji su godinama delovali izvan pravnog poretka države koja je formalno pripadala „zapadnim demokratijama“. Ono što je danas poznato jeste da su ovi krugovi imali za cilj da kontrolišu italijansku političku elitu i njeno delovanje usmeravaju ka politici američke hegemonije, ne dozvoljavajući da levičarske snage ikada dođu na vlast.

Ko je Aldo Moro?

Aldo Moro (Malje kod Barija, 23. 9. 1916. – Rim, 9. 5. 1978.) imao je uspešnu političku karijeru. Kao član  Demohrišćanske stranke (Hrišćanske demokratije) izabran je 1946. godine u Konstituantu (Ustavotvornu skupštinu), a od 1948. godine je poslanik u Predstavničkom domu Parlamenta Republike Italije. Imao je zvanje profesora kaznenog postupka na Univerzitetu u Bariju, a zatim (do tragične smrti)  bio predavač na Rimskom univerzitetu. Bio je predsednik parlamentarne grupe Demohrišćanske stranke, zatim ministar pravde (1955–1957), ministar prosvete (1957–1959), sekretar Demohrišćanske stranke (1959–1964), predsednik koalicionih vlada levog centra – demohrišćani, socijaldemokrati, republikanci, socijalisti (1963–1968), ministar spoljnih poslova (1969–1972 i 1973–1974), i ponovo predsednik vlade (1974–1976). Za predsednika Demohrišćanske stranke izabran  je 1976. godine.

Iako južnjak po rođenju, nije imao nijednu od osobina tipičnih za ljude sa tih prostora. Umesto velikih gestova i oratorstva , krasile su ga osobine retke za jednog italijanskog političara: strpljenje i razum. Kao takav, dominirao je italijanskom političkom scenom pune tri decenije. NJegovi biografi ukazuju da je prvo političko iskušenje imao odmah po završetku studija prava na Univerzitetu u Bariju, kada je hteo da stupi u redove Socijalističke partije Italije. Na pitanje sekretara lokalne organizacije SPI Larikjuta, da li je ubeđeni marksista, odgovorio je „da ispoveda katoličku veru“ , kao i da prema tome „ne može da prihvati svetonazore zasnovane na istorijskom materijalizmu“. Nakon toga njegovo članstvo u Demohrišćanskoj stranci bilo je logičan izbor. U Morovoj političkoj karijeri dešavanja u ovoj stranci 1959. godine imala su ogroman značaj. Naime, te godine smenjen je Amintore Fanfani, dotadašnji svemoćni vođa stranke, a usled dubokih unutarstranačkih podela koje su rezultirale pojavom frakcija, Moro je kao „prelazno rešenje“ izabran za stranačkog sekretara. Na kongresu u Napulju 1962. godine demohrišćani su posle Morovog sedmočasovnog govora, uz mnogo kolebanja i muka, prihvatili novu političku liniju „levog centra“. Na taj način pređen je politički rubikon i socijalistima otvoren ulazak u „vladinu sferu“, što je otvorilo prostor da lično preuzme rizik ovog političkog eksperimenta formiranjem prve vlade levog centra 4. decembra 1963. godine. Sa socijalistima u vlasti formirao je još dve vlade i suprotno predviđanjima dužnost premijera obavljao sve do 1968. godine. Tako je, uprkos mnogim otporima, unutar zemlje i van nje, Moro na delu pokazao opravdanost politike levog centra i što je još važnije sklonost da kao državnik realnije sagledava ekonomske, društvene i političke potrebe zemlje. Od kraja 1968. godine, kada je napustio položaj premijera, situacija u Italiji se dodatno usložnjavala, a nove vlade Marijana Rumora i Emilijana Kolomba, nisu nalazile adekvatne političke odgovore. Mada je do 1974. godine obavljao dužnost ministra spoljnih poslova, Moro se povremeno oglašavao i o unutrašnjim događajima u zemlji, uglavnom preko struje „morotejaca“ unutar vladajuće stranke. Svestan dubokih protivrečnosti italijanskog društva i složenosti geopolitičkih prilika, Moro je već tada oprezno lansirao koncept „istorijskog sporazuma“ sa sve popularnijim italijanskim komunistima. Prema Morovoj oceni tadašnjih prilika, vlast demohrišćana u obavezi je da uspostavi novi odnos prema opoziciji u parlamentu, posebno prema komunistima jer je njihovo privlačenje u „vladino polje“ od fundamentalnog značaja za Italiju. Komunisti su pre toga na 12. kongresu 1969. godine već lansirali određene pozitivne signale u smeru „istorijskog sporazuma“. Kada je sredinom 1974. godine na referendumu propao predlog demohrišćana o razvodu braka, postalo je jasno da je „hrišćanska demokratija“ u dubokoj krizi. Upravo u takvim uslovima Aldo Moro je fomirao svoju četvrtu (decembar 1974. – januar 1976.), a zatim i petu vladu (februar – jun 1976.), nakon čega su održani opšti parlamentarni izbori. Trijumf komunista na izborima 1976. godine otvorio je Pandorinu kutiju, ali i još više učvrstio Mora u uverenju o neophodnosti „istorijskog sporazuma“. Kada je u oktobru 1976. godine izabran za predsednika demohrišćana, Aldo Moro se našao u središtu jedne istorijske i političke drame koja je uveliko prevazilazila granice tadašnje Italije.

Uzrok velikog zaokreta 

Kada je 16. marta  1978. godine objavljena vest o otmici Alda Mora, dešavanja u Italiji ponovo su dospela u samo središte svetske politike. Zemlja je tako ušla u najdramatičniji period svoje posleratne istorije. Kao evropska zemlja koja se prostire u srcu Mediterana, potom kao jedna od deset industrijski najrazvijenih država, kao kolevka kultura i raskrsnica svetova, Italija je bila jedan od najisturenijih bedema u okviru sistema Zapadne vojne alijanse. Dakle, njen geostrateški značaj bio je ogroman. Zatim, opštepoznato je da je reč o državi čija je demokratija bila krhka, da je reč o prostoru na kojem je ponikao fašizam, a čiji koreni posle svetskog rata nisu bili sasvim iščupani. Mnogi Italijani s nostalgijom su i tada govorili o „jedinstvu pod savojskom krunom i simbolima fašističke partije“, kao i o tradiciji i duhu jedne imperije. Ali tadašnja Italija imala je i svoje drugo lice. Bila je to zemlja sa višemilionskom obrazovanom radničkom klasom koja je iz godine u godinu svoje političko uporište nalazila u Italijanskoj komunističkoj partiji, koja je krajem šezdesetih godina prošlog veka marksističku misao i praksu obogatila novim idejama i koracima u trasiranju „italijanskog puta u socijalizam“.

Politički uspon IKP svakako je u to vreme bio jedinstven evropski politički fenomen. Istina, i u drugim zapadnoevropskim društvima, jačale su prokomunističke snage, ali nigde kao u Italiji nisu imale tako snažno socijalno i intelektualno uporište. Razloge treba tražiti u samoj socijalnoj i privrednoj strukturi zemlje koja je krajem šezdesetih i početkom sedamdesetih godina 20. veka imala bremenite probleme. Tri decenije posle rata, bezmalo polovina Italije (jug države) imala je status nerazvijenog područja u odnosu na visoko razvijeni industrijski sever. Statistike o dubini privredne i društvene krize na italijanskom jugu bile su poražavajuće. Desetine hiljada jeftinih radnika hrlilo je ka severu u potrazi za poslom u trouglu Milano-Torino-Đenova. U isto vreme,  dobar deo građana otišao je u trajnu prekookeansku ekonomsku pečalbu. Na prostoru Sicilije i Kalabrije opstale su polufeudalne društvene relacije, a uporedo sa preseljenjem na sever jačale su kriminalne strukture. Sve veće nezadovoljstvo zahvatalo je i univerzitetsku omladinu koja je svoje zahteve počela da ispostavlja u duhu protesta iz 1968. godine. Sredinom sedamdesetih godina samo u Rimu studiralo je 135.000 studenata, a procenat onih koji su završavali fakultete bio je svega 7,6%.  Osećaj besperspektivnosti predstavljao je pogodno tlo za jačanje raznih ekstremističkih grupacija unutar ne samo studentske populacije, nego i u širim društvenim slojevima. Nezadovoljstvo je najviše bilo usmereno ka vladajućim demohrišćanima, čiji su se predstavnici protivili reformama i demontaži strogo centralizovanog državnog aparata. Poseban problem predstavljala je situacija u velikim gradovima. Na primer, u Rimu je tih godina oko 800.000 ljudi živelo na ivici elementarne egzistencije. Sve to pogodovalo je krizi poverenja u institucije države i predstavljalo idealan ambijent za jačanje političkog terorizma.

Italijanska komunistička partija svesna duboke krize prva je otpočela proces unutrašnje partijske transformacije. Za razliku od hrišćanskih demokrata naviknutih na tri decenije vlasti, italijanski komunisti su kao vansistemska opozicija bili prinuđeni na niz kreativnih rešenja u svom političkom praksisu. Za IKP jedno od najvažnijih teorijskih i praktičnih pitanja bio je odnos prema „katoličkom pitanju“. Ovom temom se u to vreme pozabavio Luiđi Betaci, katolički biskup sa severa Italije, u otvorenom pismu Enriku Berlingueru, generalnom sekretaru IKP. Betaci je u pismu postavio suštinsko pitanje: Otkuda takav uspeh jedne komunističke partije u katoličkoj državi kao što je Italija, uspeh jedne partije marksističke, dakle, materijalističke i ateističke inspiracije i ideologije? Monsinjor Betaci se posebno osvrnuo na slučajeve onih istaknutih katoličkih intelektualaca koji su izabrani na listama italijanskih komunista, a koji delujući kao komunisti se ne odriču svojih verskih ubeđenja. Ovaj katolički biskup je postavio i pitanje o tome kakav će odnos IKP biti prema religioznim institucijama koje se bave socijalno-humanitarnim aktivnostima u zemlji.

Italijanski „treći put“ 

Odgovor Enrika Berlinguera  objavljen u reviji „Rinašita“ 13. oktobra 1977. godine, predstavljao je možda u to vreme mali, ali ključan korak, u uspostavljanju „istorijskog sporazuma“ sa vladajućim demohrišćanima. Berlinguer je pišući monsinjoru Betaciju zapravo pisao Aldu Moru. Suština ovog odgovora se temelji na postavkama Gramšija i Toljatija o „katoličkom pitanju“. Naime, Gramši je došao do zaključka da „katoličanstvo nikako nije čisto idejna stvar, metafizička apstrakcija, mit protiv kojeg se valja boriti oružjem filozofije; to je socijalni fenomen, istorijski određen u sadržaju i oblicima, kao i svi socijalni fenomeni koje samo istorijsko iskustvo masa koje se bore za svoju emancipaciju može da promeni i uputi ka prevazilaženju i odumiranju“. Berlinguer je u svom obraćanju katoličkoj javnosti posebno negirao da IKP ima nameru da svoju idejno-filozofsku doktrinu nametne ili barem učini privilegovanom u najširoj javnosti, ističući da pozicija Partije nije „ni teistička, ni ateistička, ni antiteistička“, nego da se sledstveno ovom opredeljenju želi „laička i demokratska država“. Drugi deo odgovora biskupu Betaciju zanimljiv je jer karitativnu delatnost Crkve vezuje za „javni interes i zadovoljavanje socijalnih potreba građana“, što je praktično značilo pozitivan odgovor na ovu vrstu crkvenog zahteva. Na taj način otvoren je prostor za prevazilaženje duboke krize i formiranje nove vlasti uz učešće komunista.

Berlinguerov odgovor bio je svakako i posledica vrlo složenih odnosa u vrhu Rimske kurije unutar koje je, u to vreme, privremeno prevladala „reformistička struja“ predvođena najpre papom Jovanom HHIII, koji je zahtevao „osavremenjavanje crkve, zavisno od vremena i okolnosti van crkve“. Posle njegove smrti, 3. juna 1963. godine, reformatorsku  palicu nasledio je papa Pavle VI. On je prvi hrabro izjavio da će „monolitno rimokatoličanstvo krajem XX veka nestati pod pritiskom razvoja nauke, građanske neposlušnosti i novih alternativa hrišćanstvu“. Posle smrti pape Pavla VI, 26. avgusta 1978. godine, za novog papu biće izabran kardinal Albino Lučijani, koji će simbolički uzeti ime oba svoja prethodnika – Jovan Pavle I. Kao sin siromašnog socijaliste i kao kardinal zauzimao je nezavisan stav u odnosu na Rimsku kuriju. Na papskom tronu se zadržao samo 33 dana. Umro je pod misterioznim okolnostima, iznenada, a da nikada nije urađena autopsija. U najširoj javnosti veoma je rasprostranjena teza da je otrovan. Ono što je poznato to  je da njegov izbor, baš kao i politika Alda Mora, nisu bili po volji američke administracije, kao i uticajnih masonskih loža – posebno lože P-2, za čije delovanje se vezuju mnogi najviši krugovi u Vatikanu.

Operacija „Gladio“

Operacija „Gladio“ priča je o špijunaži, zaveri i političkom nasilju koje su na tlu Italije sprovodile „tajne Nato armije“. „Gladio“ je jedan od najtajnijih programa koji je ikada postojao, tj. tajna teroristička mreža koja predstavlja tipičan obrazac delovanja NATO-a u Evropi. Cilj ovih operacija bio je zastrašivanje i kontrola političkih klasa, pre svega u Italiji i Belgiji, a radi očuvanja američke dominacije na evropskom kontinentu. Prema izveštaju italijanske parlamentarne komisije iz 2000. godine, američke tajne službe koristile su navedenu strukturu radi sprečavanja dolaska na vlast Italijanske komunističke partije. Organizacija Crvene brigade korišćena je radi kontrole političkih procesa u Italiji. Suštinski, iza njenih akcija stajala je CIA, koja je istovremeno finansirala i podržavala i desničarske strukture u italijanskoj armiji. U Ministarstvu odbrane Italije postojalo je supertajno odeljenje kojim nisu komandovali oficiri italijanske vojske, niti su članovi odeljenja bili pripadnici italijanske armije. Naime, komandnu strukturu i sastav odeljenja „Gladio“ činile su privatne ličnosti, koje su u ime i za račun struktura Zapadne vojne alijanse, izvodile terorističke akcije i pripisivale ih prvenstveno levici. Istraživače „tajnih Nato armija“ posebno je zaprepastilo saznanje o saradnji sa pronacističkim organizacijama čiji su pripadnici korišćeni radi obračuna sa prokomunističkom levicom. Istoričar Kristofer Simpson ističe „da je saradnja sa nacistima posle Drugog svetskog rata, sa pravosudnog stanovišta bila ilegalna, sa moralnog neprihvatljiva, ali je sa strateškog stanovišta bila efikasna, posebno na evropskom tlu“. Dakle, u tom kontekstu valja tražiti stvarne razloge likvidacije Alda Mora.

Crvene brigade osnovane su 1970. godine kao komunistička oružana formacija. Proklamovani cilj bio je uvođenje komunističkog sistema i proterivanje Zapadne vojne alijanse iz Italije. Organizacija je ubrzo po osnivanju počela da primenjuje metode terorističkog delovanja, sledeći marksističku ideologiju i oslanjajući se na iskustva i tradicije sličnih levičarskih pokreta u Latinskoj Americi. Na samom početku pripadnici Crvenih brigada fokusirali su se na uništenje ekstremne desnice. Tada su izvedeni mnogi napadi na fašističke organizacije i njihove skupove. Brigade su preduzele i niz akcija uništavanja vlasništva velikih kompanija, kao i sabotaže proizvodnje. Delovali su najviše na industrijski razvijenom severu Italije, a mete su uglavnom bila postrojenja auto-industrije. Od kraja 1971. godine, iz masovnog nasilnog pokreta izdvaja se grupa koja pokreće bolje planirane i strateški osmišljenije akcije, paravojnog karaktera. Takođe, od tada počinju da biraju određene pojedince za svoje mete. Crvene brigade su 1970-ih imale oko pet stotina aktivnih članova i veliki broj onih koji su ih podržavali. Aktivni članovi su bili između 30 i 40 godina starosti i dobijali su platu od 400 američkih dolara, prikupljenih pljačkom banaka (ili eksproprijacijom kapitala, kako su oni to zvali). Među njihovim članovima bilo je dosta radnika iz Milana i Turinske regije. Godine 1974. izdaju saopštenje za javnost u kojem obrazlažu svoje ciljeve i metode borbe. Objašnjavaju svoju nameru da udaraju po državnim simbolima i strukturama, dokle god je ne unište, a sa njom i čitav sistem koji služi „interesima krupnog kapitala“. U to vreme počinju napadi na funkcionere konzervativnih i desnih partija, a mete prvog ubilačkog napada bili su aktivisti fašističkog Italijanskog socijalnog pokreta u Padovi. Prva značajnija akcija dogodila se u aprilu 1974. godine, kada su kidnapovali sudiju Marija Sosija iz Đenove. Zamenili su ga za dva uhvaćena člana Crvenih brigada, koji na kraju nisu vraćeni, a tužilac Frančesko Koko koji je zaustavio njihovo puštanje je ubijen u junu 1976. godine. Brigade ubrzo postaju poznate svakom Italijanu, posle otmice guvernera oblasti Rima, Đenove i Venecije. U ovom periodu njihove akcije potpuno se povlače iz fabrika. Više nisu deo protestnog pokreta, već nezavisna oružana grupacija, ali sa nikada do kraja identifikovanim idejno-političkim vrhom. Poznati italijanski političar Betino Kraksi je u intervjuu nemačkom „Šternu“ od 18. maja 1978. godine, ukazao da se „vođe Crvenih brigada nalaze ili u visokom državnom aparatu, i stoga, imaju zaštitu odozgo, ili se njihovim akcijama upravlja iz inostranstva“.

Važan element operacije „Gladio“ na tlu Italije, pored političkog terorizma „levičarskih boja“, bio je i tzv. terorizam „crne boje“ inspirisan fašizmom i pod okriljem Italijanskog neofašističkog pokreta. Samo u jednoj godini, 1969., broj žrtava „crnog terora“ bio je veći nego u prethodnih dvadeset. Javnost je bila šokirana brutalnošću akcije koja je izvedena 12. decembra 1969. godine na Trgu Fontana u Milanu, kada je prilikom eksplozije bombe u jednoj banci poginulo 16, a ranjeno više desetina ljudi. Mada je za ovaj masakr prvobitno optužen anarhista Pjetro Valpreda, bivši baletski igrač, na kasnijem suđenju utvrđeno je da iza ovog pokolja stoje neofašisti sa snažnim uporištem u vrhu italijanskih vojnih službi. Jedan od njihovih moćnih zaštitnika, general Mičeli, na izborima u junu 1976. godine izabran je za poslanika na listi neofašista. Na taj način zatvoren je krug u okviru realizacije „strategije napetosti“ iza koje su očigledno stajali uticajni svetski krugovi.

Rukopis zakulise

Dr DŽon Kolman, autor spektakularne studije „Komitet 300“, znatan segment istraživanja, posvetio je ubistvu nekadašnjeg italijanskog premijera. Prema Kolmanovim saznanjima politika Alda Mora bila je suprotstavljena planovima zaverenika iz Komiteta 300 – tajne vlade moćnika, koji su planirali smanjenje broja stanovnika i stopu nultog industrijskog rasta za Italiju. Da iza ubistva Mora stoje organizacije svetske zakulise govori i podatak da je na suđenju članovima Crvenih brigada, nekoliko optuženih potvrdilo da je u ubistvo italijanskog premijera uključena i ličnost iz visokog kruga američke administracije. Reč je o Henriju Kisindžeru, bivšem državnom sekretaru SAD-a. Gorado Gerzoni, jedan od najbližih Morovih saradnika, na svedočenju od 10. septembra 1982. godine, govorio je o pretnjama koje je visoki američki zvaničnik upućivao lideru demohrišćana.

Morove ubice poticale su iz redova supertajne masonske lože P-2, čiji je cilj bio da Italiju potčini nalozima organizacija koje deluju iza kulisa svetske politike. Naime, stabilizacija italijanske privrede i posebno njena industrijalizacija, bile su u suprotnosti sa planovima o kontrolisanoj destabilizaciji Bliskog istoka, radi eksploatacije tamošnjih naftnih resursa. Italija kao eksperimentalni poligon ovakve politike nije izabrana slučajno. Pre svega, za vreme Hladnog rata geopolitički položaj ove države bio je izuzetno značajan. Italija je bila „ekonomski most za saradnju sa Bliskim istokom“, kao i prva evropska zemlja koja je na udaru talasa emigracije stanovništva iz ovog dela sveta. Zbog toga je bilo potrebno sprečiti politički koncept Alda Mora i njegovo nastojanje da postigne „istorijski sporazum“ sa levicom, koji je predviđao niz zaštitnih mera za italijanske radnike. Drugi razlog destabilizacije Italije leži u činjenici da je u njoj sedište Rimokatoličke crkve. NJeno uništenje jedan je od glavnih istorijskih ciljeva masonskog pokreta. Nije nepoznato da je u drugoj polovini 20. veka veliki broj masona infiltriran u sam vrh Katoličke crkve, što je stvorilo pretpostavke za unutrašnje razaranje njenog tradicionalnog učenja,  ali i podele među najvišim prelatima o ulozi ove crkve u eri globalizacije.

Crvene brigade pogubile su Alda Mora 9. maja 1978. godine. Posle 55 dana zatočeništva njegovo beživotno telo, veoma simbolično, ostavljeno je na pola puta, između sedišta demohrišćana i komunista. Ubistvo popularnog političara izazvalo je konsternaciju u italijanskoj javnosti i udaljavanje mnogih intelektualaca i javnih ličnosti koje su do tada imale simpatija za delovanje Crvenih brigada. Pod uticajem ovog šokantnog događaja javna podrška „istorijskom sporazumu“ je opala. Čak su i uhapšene vođe Brigada Kurčo i Frančeskini iz zatvora osudili ovu akciju, kao i tadašnjeg vođu ove organizacije Marija Moretija. U svakom slučaju, posle ubistva Mora usledio je talas hapšenja „brigadista“ tako da je ova organizacija sredinom osamdesetih praktično „nestala“ sa scene.

Spektakularna otmica, zatočeništvo dugo 55 dana, Morova pisma italijanskoj javnosti i uticajnim svetskim političarima, javna molba njegove supruge Eleonore da bude oslobođen iz „humanih razloga“, fotografije bivšeg premijera koje jasno ukazuju na torturu, i posebno izostanak bilo kakve namere vlasti da pregovara sa „otmičarima“, izazvali su ogorčenje i bes u italijanskoj javnosti. Morova kasnija surova likvidacija bio je logičan čin koji se nadovezao na ono što je nalogodavcima ove drame bilo mnogo važnije; a to je diskreditacija njegove ličnosti i ideje „istorijskog sporazuma sa komunistima“. Italijanima je ovaj događaj još jednom potvrdio nesposobnost i duboku korupciju i kriminalizaciju sistema.

Ubistvom Alda Mora raspršena je svaka ideja o „istorijskom sporazumu“ sa komunistima. Vlast demohrišćana je nastavljena, ali ključne društvene protivrečnosti nisu razrešene. Italija je do danas ostala duboko podeljeno i korumpirano društvo. Nema nikakve sumnje da je Aldo Moro bio tragična istorijska ličnost. Prokomunistička „Unita“ možda je najlucidnije prokomentarisala suštinske razloge Morovog ubistva: „Italija nije samo zemlja u krizi, već je zemlja u kojoj se više nego i u jednoj evropskoj zemlji, postavlja jedan novi do sada neregistrovani problem: približavanje radničke klase i radnih ljudi pragu vlasti neispitanim putem proširenja demokratije i identifikacije sa njom. Eto zašto je Moro bio otet, i na kraju, ubijen“ .

LITERATURA:

Vanja Kraljević, Zašto je ubijen Moro, Politika, Beograd 1978;

Milorad Vukašinović, Rat za duše ljudi, Novi Sad, 2011; Svet i nove geopolitičke paradigme, Institut za političke studije, Beograd 2017.