Autor: doc. dr Rastislav Stojsavljević
Kada su prvi put prešli Apalačke planine, pred kolonistima se ukazala nepregledna plodna ravnica bogata muljevima iz korita izlivene reke Misisipi. Niske travnate površine – stepe (u SAD poznate kao prerije, a u Kanadi kao ambara) su brojala nepregledna stada bizona i brojna domoradačka plemena koja su na ovom prostoru boravila vekovima.
Misisipi sa pritokom Misuri je jedna od najdužih reka na svetu. Za nju su vezane bezbrojne priče i pesme o podvizima prvih doseljenika i pionira. Ona izvire kao mala rečica iz jezera Itaska u severozapadnom delu Minesote. Kod grada Sent Luisa Misuri se uliva u Misisipi i čini njenu dolinu i rečni sistem sa svim kasnijim pritokama. Sa Stenovitih planina u Misisipi pritiče Arkanzas i Red River, a sa Apalača Ohajo sa Tenesijem.
Veliki procenat doline Misisipija je suviše vlažan za brojne biljne kulture, osim za šume čempresa. Međutim, velike površine su isušene i pretvorene u plodna polja šećerne trske, pirinča, soje i pamuka.
U kulturnom smislu, dolina Misisipija je vezivana za pojam granice. Granica (eng. frontier) predstavljala je oblast koja je odvajala uređenu administrativnu teritoriju na istoku pod vlašću kolonista od neuređenog i neistraženog zapadnog dela, Divljeg Zapada. Ta granica je dugo bila reka Misisipi, koja je odvajala istočni, kolonistički deo od zapadnog, indijanskog. Stanovništvo se u grupama kretalo na zapad i kada je dolazilo do graničnih indijanskih teritorija formiralo je naselje. Ovo naselje se branilo od protivnapada Indijanaca. Bilo je kružnog oblika opasano drvenom ogradom. Kada bi konačno Indijanci bili potisnuti ka zapadu i šira teritorija oko naselja bila bezbedna velika većina stanovništva se selila dalje na zapad dok je na mestu naselja ostajalo svega par porodica koje su formirale farme i obrađivale velike površine zemlje. Ostatak grupe koji je nastavio na zapad opet bi u blizini indijanskih teritorija formirao naselje, borio se sa njima i potiskivao ih dalje na zapad. Proces se nastavljao do proterivanja domorodačkog stanovništva u rezervate. Danas u Sjedinjenim Američkim Državama postoje ostaci takvih naselja. Na njihovim mestima izgrađena su mala trgovačka naselja koja se nazivaju market towns. Ova naselja se sastoje od svega nekoliko ulica i prodavnica sa glavnim trgom gde farmeri obično subotom dolaze da razmene svoje proizvode, da kupe namirnice koje su im potrebne za svakodnevni život. Za ove prostore je vezan pojam Divljeg Zapada ― nazvan tako jer ovo nisu bile savezne države Unije u kojima su se propisivali i poštovali federalni zakoni već je vladao zakon jačega. Širenje na zapad dovelo je do jačanja nacionalnog jedinstva i smanjila se privrženost naroda pojedinim državama što je smanjilo secesionističke pokrete u Novoj Engleskoj i na američkom Jugu.
Prvi istraživač na ovom prostoru bio je španski konkvistador Ernando de Soto. NJegovo iskrcavanje bilo je 1539. godine blizu Tampe. NJegova ekspedicija prezimila je blizu današnjeg glavnog grada Floride, Talahasija. Ušli su na teritoriju današnje DŽordžije u martu 1540. godine, prešli reku Savanu da bi se potom kretao do južnih padina Apalača, masiva Blu Ridž, a potom na zapad prema Misisipiju. Na zapadu su ušli u današnji Kentaki i naišli na prestonicu naroda Čeroki koja se zvala Talomeko. U ovom pohodu obišli su gradove Kualu i Etove. De Soto je stradao u okršaju sa domorocima i sahranjen je u dolini reke Misisipi 1542. godine.
U drugoj polovini XVII veku na ove prostore dolaze Francuzi. Godine 1673. Market i Žolije su od Mičigenskog jezera doprli do reke Misisipi, a zatim stigli nizvodno do Arkanzasa. Najveći francuski istraživač Lasal je 1682. godine prešao celo prostranstvo od Kanade do Meksičkog zaliva i objavio da se dolina Misisipi (koju je on nazvao Luizijana) nalazi pod francuskim suverenitetom. Nekoliko godina kasnije je ovaj istraživač doveo grupu kolonista i osnovao NJu Orleans. Iako su prvobitno bili zainteresovani za trgovinu krznom, kolonisti su osnovali plantaže raznih tropskih biljaka i uvozili crne robove. Teritorija u koju su prvi stigli francuski istraživači prostirala se hiljade kilometara u pravcu sever – jug, ali je bila male širine. Na njoj je bilo malo Francuza koji su mogli kontrolisati ili vojno braniti toliki prostor.
Posle proglašenja nezavisnosti, 1776. godine i završetka rata sa Britancima, počela je velika seoba doseljenika na zapad. Jedan deo njih je putovao preko Pensilvanije dolinom reke Ohajo, dok su drugi prelazili iz Virdžinije u Tenesi kroz Kamberlandski prolaz. Ovaj prolaz igrao je važnu ulogu u pionirskim prelascima kolonista kroz Apalače od 1750-ih godina. Prvi poznati istraživači bili su Tomas Voker i Daniel Bun. Ovaj drugi je otvorio put divljine 1775. godine preko kompanije „Transilvanija“ i istražio područje sve do Blu Grasa. Danas je to teritorija koja je proglašena nacionalnim parkom. Ovo je bilo posebno pogubno za domorodačka plemena koja su se u Ratu za nezavisnost boravila na strani Britanskog carstva.
Početkom XIX veka situacija počinje da se komplikuje u Luizijani. Godine 1800. ugovorom u San Ildefonsu, Španija je Luizijanu prenela na Francusku. Dve godine kasnije Sjedinjenim Američkim Državama je oduzeto pravo na skladištenje robe u NJu Orleansu koje su dobile od Španije. Naredne 1803. godine Napoleon je odlučio da digne ruke od Luizijane zbog prevelikih troškova angažovanja vojsku za njenu odbranu i život kolonista. Ovoj odluci je prethodio francuski poraz u bici kod Vertijera u novembru 1803. godine na ostrvu Hispanjola. Ova bitka bila je ključna u Drugom haićanskom ratu za nezavisnost i činila je finalni čin Haićanske revolucije. Bojeći se da u ratu protiv Velike Britanije ne izgubi čitavu teritoriju odlučuje da je proda Amerikancima za 15 miliona dolara. Tako je ogromna teritorija koja se pružala od Meksičkog zaliva na jugu do Kanade na severu i podnožja Apalača na istoku do Stenovitih planina na zapadu i površine oko 2,6 miliona km2 pripala Sjedinjenim Američkim Državama.
Sva ova područja oko koje su pregovarali Španci, Francuzi i Amerikanci bila su naseljeni starosedelačkim stanovništvom. Posle američke pobede kod Oborenih stabala, domoroci su bili konstantno potiskivani na zapad. Severozapadne teritorije (severni deo rečnog sliva Misisipija prema Velikim jezerima) su se polako delile na države. Ohajo je postao država 1803. godine. Iste godine su obrazovane teritorijalne vlade u Indijani, Mičigenu i Ilinoisu. Domoroci su pružili otpor. Poglavica Tikumseh organizovao je brojna plemena u borbi protiv širenja belaca. Neprijateljstva su počela u novembru 1811. godine. Pridružili su im se narodi plemena Krik koji su u Tenesiju 1813. godine napadali Amerikance. Komandant milicije Tenesija u to vreme bio je Endrju DŽekson, budući predsednik SAD. On je pobedio Indijance, da bi bio prekomandovan u regularnu vojsku.
Rat DŽeksonovskih snaga sa narodom Krika se širio na teritorije DŽordžije, Alabame i Misisipija. Jedan deo naroda Krik je želeo da usvoji civilizaciju belaca. Drugi, nazvani crveni štapovi su insistirali na borbi i 1813. godine su izvršili pokolj nad 250 ljudi u utvrđenju Mims, na šta su DŽeksonove jedinice surovo uzvratile. Posle pobede nad Krik Indijancima u bici kod Horšu Benda, DŽekson je postao posrednik u kupovini indijanske zemlje. Od 1814. do 1824. godine belci su u nizu sporazuma sa Indijancima preoteli više od tri četvrtine Alabame i Floride, jednu trećinu Tenesija, jednu petinu DŽordžije i Misisipija i delove Kentakija i Severne Karoline.
Do 1830. godine američko širenje na zapad je već toliko odmaklo da je dovelo do stvaranja države Misuri i velikog naseljavanja kolonista u današnjem Arkanzasu i Mičigenu, da bi se u narednih nekoliko godina proterivanjem domorodaca naselila i Ajova. Prodor u Ajovu bio je ostvaren i pobedom Amerikanaca nad poglavicom plemena Sok, Crnim Jastrebom 1832. godine. Tada je utvrđena pozicija u Ilinoisu i učinjen prodor u Ajovu.
Osvajanje novih teritorija primoralo je neka indijanska plemena kako bi se spasla od nestanka da pokušaju da se asimiliraju u američko društvo. To se najviše odnosi na tzv. pet civilizovanih plemena: Čiroki, Čokto, Čikeso, Krik i Seminole. Ovaj pokušaj je propao jer je na domorodačkoj teritoriji 1829. godine u DŽordžiji pronađeno zlato. Plemena su naterana da prihvate premeštaj na novu indijansku teritoriju zapadno od Misisipija. Ova prisilna seoba Čerokija poznata je i kao Staza suza.
Od 1816. do 1819. godine robovlasničke države Misisipi i Alabama su pristupile Uniji čineći ravnotežu slobodnim državama Indijani i Ilionoisu. Nove teritorije koje su osvajali Amerikanci bi trebalo da budu podeljene po paraleli od 36o30’ SGŠ. Odlučeno je da sve države koje budu primane severno od ove linije budu slobodne, a sve južne robovlasničke, mada je na samom početku kompromisa napravljen izuzetak jer je Misuri severno od ove linije. Ovo je samo privremeno rešilo problem jer je Severna Amerika šira po paralelama na severu nego na jugu pa se sa pravom pretpostavljalo da će u jednom trenutku biti više severnih slobodnih država. Ukoliko se pogleda karta Sjedinjenih Američkih Država uočava se da i današnja granica između država ide tom istorijskom paralelom (Kanzas – Oklahoma, Kolorado – NJu Meksiko, Juta – Arizona).
U novostvorenim saveznim državama često se javljao problem sa razgraničenjem prema susednim članicama Unije. Tako je pravo na pojedine severne delove DŽordžije i Misisipija polagala Južna Karolina prema Pariskom ugovoru iz 1795. godine. Granica između države Misisipi i DŽordžije utvrđena je 1798. godine.
Ova stvaranja novih kolonija i država pratio je otpor domorodačkog stanovništva. Godine 1842. ugušen je poslednji ustanak plemena Seminole koji su prebačeni u pokrajinu Oklahomu. Indijanska granična linija je tada povučena od Minesote do Teksasa. Indijancima je obećano da će zapadno od ove linije moći zauvek živeti. Međutim, već posle jedne decenije došlo je do novih sukoba, potpisivanja sporazuma, proterivanja domorodaca dalje na zapad i osnovane su države Kanzas i Nebraska. Seobe na zapad doseljenika u teritoriji sa kojih su prognana domorodačka plemena išla su u tri pravca. Severna migraciona struja išla je iz Nove Engleske, srednja iz Virdžinije, a južna iz Južne Karoline. Ove seobe nisu bile stalne. Glavna struja se kretala kroz Kentaki (Kamberlandski prolaz) i Tenesi sve do Misisipija. Tridesetih godina XIX veka naseljenici su krenuli u Teksas koji je postao nezavisan od Meksika 1836. godine.
Kolonisti koji su dolazili u dolinu reke Misisipi su živeli grub, opasan i zahtevan život. Muškarci su bili farmeri, lovci, trgovci krznom ili drvoseče. Žene su radile poljske poslove, podizale decu, spremale hranu i gajile domaće životinje. Nije bilo mnogo lekara, pa se lečenje često moralo improvizovati. Ozbiljnije bolesti ili povrede su mogle značiti širenje epidemije ili čak i smrtni ishod. Ishrana im je bila jednostavna i sastojala se mahom od žitarica. Svaka kolonistička porodica je gradila svoj dom često pomažući jedna drugoj, uzgajale sopstvene useve i lovili divljač, šili svoju odeću, pravili municiju, sveće, lekove, obuću i druge potrepštine. NJihov život bio je prožet religijom i osećajem pripadnosti zajednici. Uglavnom su to bili protestanti koji su migraciju doživljavali i kao širenje hrišćanstva.
Širenje na zapad je rezultat poleta i svežine jedne mlade nacije koja se otrgla od učmalosti stare i istrošene Evrope. I danas, nekoliko stotina hiljada ljudi godišnje useljavajući se u SAD prima običaje, tradiciju i način života Amerikanaca koji se umnogome temelje na pobedama i osvajanjima tokom zadnja tri veka. Hrabre pionire na Zapad je pokretao avanturistički duh i sloboda koja je bila često uskraćena njihovim precima u Evropi. Nivo poštovanja koji današnji Amerikanci imaju prema svojim ocima osnivačima ogleda se i u činjenici da su se tokom istorije amandmani na članove Ustava retko menjali. U najvećoj meri su uspeli da asimiluju domorodačko stanovništvo i svetu kroz literaturu i filmove umanje ili potpuno ponište zločine, progone i otimanje zemlje od naroda koji su u Severnoj Americi živeli od pamtiveka.
Zahvaljujući slavnoj istoriji iz koje se uglavnom pamte pozitivni događaji, Amerikanci imaju izuzetno naglašen osećaj patriotizma i nepobedivosti. „Nova Atlantida“ nije pokorila svet moralom i duhovnim osećajima već isključivo oružjem i ratovima. Ipak, to ne umanjuje doprinos osnivača američke nacije tekovinama moderne civilizacije.
Ostavi komentar