Radikalski disidenti u Vojvodini do 1918. godine

RADIKALSKI DISIDENTI U VOJVODINI DO 1918. GODINE

Autor: dr Miloš Savin

Srpska narodna radikalna stranka u Vojvodini je prošla zanimljiv razvojni put. Iz grupe vršačkih socijalista, predstavnika nove omladine motivisane istupanjem Svetozara Markovića na skupštini Ujedinjene omladine srpske, vremenom je nastala radikalna stranka. Zamena socijalističkih stavova, idejama građanskog radikalizma, odnosno korenitih reformi, opšteg biračkog prava i antiklerikalizma, kristališe formiranje radikalne stranke među Srbima Ugarske i Hrvatske. Od kritičara Bečkerečkog programa i politike Svetozara Miletića, radikali kao već organizovana grupa, 1884. godine staju u odbranu istih, uz želju da dođe do dopune programa socijalnim pitanjima.  Do Zastave kao najuticajnijeg spskog političkog lista u Ugarskoj radikali na čelu sa Jašom Tomićem dolaze 1885. godine, a nešto kasnije ćerka Svetozara Miletića Milica, vlasnica Zastave, se udaje za Tomića. Do formiranja radikala kao posebne političke partije dolazi 1887. godine kroz sukob sa Liberalima. U narednih nekoliko godina, Radikalna stranka ubrzano raste i jača. Nakon što je početkom 1890. godine Jaša Tomić, unapred planirano, sa predumišljajem, na prepunoj novosadskoj železničkoj stanici zaklao svog dugogodišnjeg rivala, predvodnika liberale stranke Mišu Dimitrijevića, te njegovog hapšenja, došlo je do gubitka kursa Zastave i stagnacije radikalne stranke. U ovom periodu počinju i prva disonantna mišljenja i vidljivi politički sukobi unutar stranke. Jaša Tomić nikada nije bio formalni predsednik stranke, bili su to Đura Cvejić i Đura Krasojević, ali je kao urednik Zastave bio suštiniski lider ove organizacije.

Kada govorimo o radikalskim disidentima moramo, na prvom mestu istaći političko delovanje Stevana Jovića, dr LJube Pavlovića i dr Miladina Svinjareva. Takođe je neophodno istaći i disonantne glasove Emila Gavrile i Milana Božeskog. Od posebnih političkih stranaka nastalih diferencijacom dela radikala, bitno je navesti nezavisne radikale i mladoradikale.

Stevan Jović je bio penzionisani podoficir austrougarske vojske, inženjer po struci, a nakon penzionisanja je izdržavao svoju sedmočlanu porodicu radeći kao geometar u rodnim Križevcima u Hrvatskoj.  Nakon hapšenja Jaše Tomića i opadanja radikalskog poleta, na izborima za Srpski narodno-crkveni sabor 1890. godine, Jović je izabran za poslanika kao radikalski kandidat u bjelovarskom srezu. Pošto je izabrano svega jedanaest radikala, to Jovićevoj pobedi daje dodatni značaj. Stevan se specijalizovao za narodno-crkvenu tematiku i počeo da piše nadahnute novinarske tekstove i analize za zagrebački Srbobran i novosadsku Zastavu.

 Veoma brzo, Stevan Jović je stekao ugled u publicistici zbog inženjerski precizne analize i dekonstrukcije crkveno-školske tematike, ali i osećaja za političke pikanterije. Spreman je bio da polemiše i sučeljava misli bez straha od bilo kakvog autoriteta. Pošto je Zastava počela da gubi čitaoce, a radikalna stranka ušla u fazu malodušnosti, upravni odbor Zastave, koja je bila u vlasništvu Miletićeve porodice, pozvao je Jovića da preuzme uredničku palicu. Jović je napustio geometarski posao u Križevcima i sa suprugom i petoro male dece se preselio u Novi Sad i stao na čelo lista bez ikakvog pisanog ugovora sa porodicom Miletić. Nakon godinu i po dana, zbog određenih nesporazuma unutar redakcije, Miletići su mu dali otkaz u sred zime, te se Jović za petoro male dece bukvalno našao na ulici bez ogreva i hleba. Nije imao sreće u borbi za novinarski hleb, a nakon šest meseci je pokušao da se zaposli kao geometar, ali baš tada dolazi do novog obrta. Aprila 1893. godine ponovo postaje urednik Zastave, naravno bez ikakvog ugovora. Ubrzo je došlo do novih kritika na Jovićevu delatnost. Spočitavano mu je da je previše kritikovao liberale i konzervativce, a premalo denacionalizatorsku politiku ugarskih vlasti. Do radikala, mahom somborskih i Jovićevo okruženje su drugačije tumačili i sam program radikalne stranke u odnosu na pojedine viđenije partijske ljude. Situacija je pretila da dovede do značajnog ideološkog raskola unutar radikala. Do sukoba je došlo pošto je Jović u Zastavi objavio izveštaj sa novosadskog mesnog odbora radikalne stranke koji je sastavio Đoka Krušedolac. U ovom izveštaju se navodilo kako u Novom Sadu nije došlo do legitimnog zbora svih članova stranke, već samo do uže konferencije kojom su rukovodili Pera Popadić i Boža Popović. Pretpostavlja se da je iza ovog izveštaja u stvari lično stajao Jović, zbog netrpeljivosti između njega i pomenute dvojice radikala. Krušedolac nije prihvatio argumente da su Popadić i Popović odustali od sazivanja opšteg zbora zbog visokih troškova i nemogućnosti da se isti održi zbog intenzivnih poljoprivrednih radova, već je u tome prepoznao skrivene namere. Sutradan u Zastavi je došlo do demantija od strane učesnika konferencije, koji je takođe objavljen u Zastavi. Nakon toga, Zastava je objavila obaveštenje u kome se poziva na oprez prema klerikalcima koji su se uvukli u radikalske redove sa ciljem da ih razbiju. Miša Mihajlović predsednik poslaničkog kluba radikala na srpskom crkveno-školskom saboru je za Petrovdan 1893. godine zakazao veliki sveradiklaski zbor, na kome bi se sprečile dalje podele. Nedugo potom javila su se disonantna mišljenja koja su osporavala Mihajlovićevo pravo da zakaže ovakav zbor. Pod uticajem pojedinih radikala, Slavko Miletić je smatrao da je Jović kriv za sva razmimoilaženja. Radikalima je smetalo i Jovićevo druženje sa  Jovanom Jotom Grujićem jednim od najuticajnijih konzervativnih političara, nekadašnjim urednikom klero-konzervativnog Srbskog naroda, bliskog mađarskoj vladi i Obrenovićima. Javno je insistirano da Jović raskine prijateljstvo sa Grujićem, što je ovaj odbio, smatrajući da ne može stranka da mu diktira sa kime će privatno da se druži. Miletićev sin i Milicin brat Slavko je ponovo otpustio Jovića, navodno zbog primedbi koje je na njegov rad iznosio sam Svetozar Miletić, u šta je teško poverovati, obzirom na to da je već jedanaest godina bio u potpunom nervnom rastrojstvu.

Jović se ponovo našao na ulici, ali ovaj put znatno politički iskusnji i jači. Rešio je da pokrene sopstveni politički list i putem njega se obračuna sa svima koji su kumovali njegovom otkazu. Nastupio je veliki strah u radikalskim krugovima pošto je deo radikalskih birača počeo da simpatiše Jovića. Da bi se pokrenuo novi politički list u Ugarskoj, bila je neophodna velika kaucija. Sredstva za nju je trebalo da prikupe somborski radikali, ali oni su bili finansijski iscrpljeni zbog kupovine deonica novoizgrađenog mlina. Ipak, obustavili su štampanje svog glasila i čitaoce preusmerili ka Joviću. Radikalska frakcija okupljena oko Jovića je predlagala da se novi list nazove Nova Zastava, ali se on odlučio da se list zove Straža, te da stražari kako Zastava i Radikalna stranka „ne padnu u ruke narodnih izroda“. Zbog nemogućnosti da se obezbedi kaucija, Straža, sa sedištem u Novom Sadu, je počela da izlazi kao nepolitički list.

Vremenom je Straža skrenula desno u odnosu na početne radikalske tradicije, što se osetilo po blagonaklonosti prema obrenovićevskoj Srbiji i Ugarskoj vladi. Nemilosrdni novinarski rat je eksplodirao između Straže i Zastave. Zastava je optuživala Jovića da nije pravi Srbin, već pravoslavni Hrvat, čiji je cilj da rušenjem Zastave dovede u pitanje izdržavanje teško bolesnog Svetozara Miletića. Predsednik radikalne stranke Đura Cvejić je imao razumevanja za Jovićevo delovanje i smatrao da treba do dođe do izmirenja sa njim. Pojedine radikalske novine poput Vršačkog glasnika su opravdavali Jovićeve poteze, međutim, deo koji se zalagao za njegovo potpuno isključenje iz radikalskih redova je imao prevagu, pa je Jović izbačen iz stranke. Spremnost da se izmiri je isticao i sam Jović.  Đura Cvejić je bio protiv izbacivanja Jovića, zalažući se za neku vrstu unutarpartijskog pluralizma.

Straža je terećena da direktno sarađuje sa Jovanom Jotom Grujićem i Milanom Dimitrijevićem Groznim, što radikali nikada nisu uspeli da dokažu, ali što je sa istorijske distance ipak belodano, uprkos što su tada to i Jota i Grozni demantovali. Nedostatak principijelnosti u Jovićevom listu je vidljiv i po tome što su pojedini konzervativni političari poput Eremića, uspevali da uz novčanu nadoknadu obezbede naručene članke. Do zvaničnog preobražaja Straže u politički list došlo je 1894. godine, kada ona postaje organ novoformirane Jovićeve Nezavisne srpske narodne radikalne stranke, koja je u svom programu tvrdila da se najradikalnije boriti za očuvanje i proširenje Srpske crkvenoškolske autonomije u Austrougarskoj.  Nezavisni radikali su se zalagali za oslobođenje i ujedinjenje Srpstava na Balkanu uz oslonac na Mađarsku. Predsednik mađarske vlade Šandor Vekervele je bukvalno dao novac na ruke, koji je Jovićeva žena položila za plaćanje kaucije kako bi Straža postala politički list. Dobijena je i subvencija od mađarske vlasti. Zbog ovakvog razvoja događaja, deo radikala, koji su sledili Jovića kao vatrenog radikala, ga je napustilo, ali njih su uskoro nasledili, u istom broju, radikali skloniji umerenoj politici. Broj pretplatnika Straže nije bio zanemarljiv – između 860 i 870. Većinu pretplatnika su činili, učitelji, advokati i bogati seljaci, dok su je u Hrvatskoj čitali mahom državni službenici. Usitnjavanje srpskog opozicionog pokreta je bio ključni razlog, zbog kojeg su mađarske vlasti podržavale Stražu, ali se tj. odnos u jednom momentu promenio. Iako osuđen na doživotnu robiju, Jaša Tomić, je 1896. godine pušten nakon usvajanja njegovih žalbi. Do ovoga sasvim izvesno dolazi zbog postizanja nekakve tajne nagodbe između radikala i mađarskih merodavnih krugova. Ovoj tezi u prilog, govori i činjenica da je mađarska vlada, istovremeno, naredila Joviću da obustavi dalje štampanje Straže, te raskinula sa njime ugovor o subvenciji. Za razliku od vlasnika Zastave, mađarska vlada je pokazala razumevanje za egzistencijalne probleme Jovićeve sedmočlane porodice, pa mu je isplatila 1.000 forinti za pomoć dok se ne snađe. Nakon ove epizode, Stevan Jović se odselio u Srbiju, gde se dokopao državne službe i iz svog glasa podržavao dinastiju Obrenović. Zbog pisanja Malog žurnala o tome kako je Jović kao urednik Zastave oklevetao dinastiju Obrenović, bio je otpušten iz službe.

Do trzavica koje nisu dovele do cepanja Radikalne stranke došlo je  prilikom izbora za poslanike za Srpski crkveno-narodni Sabor 1896. godine, kada su Đura Krasojević i Miša Mihajlović napravili taktički dogovor sa klerikalcima o rotaciji dva izborna mesta, bez ikakvih konsultacija sa centralnim odborom stranke.

Prilikom dogovora o saradnji između liberala i radikala koje su vodili liberal Stevan Malešević i radikal  Emil Gavrila, pred izbore, dogovoreno je da prestane strančarenje, a da Branik i Zastava privremeno skinu nazive stranaka sa naslovnih stranica. Zbog dogovorenog i učinjenog, došlo je do žestoke reakcije protiv tadašnjeg urednika Zastave i radikalskog prvaka Gavrile, koji je inače propagirao mnogo tešnju saradnju i izmirenje između srpskih opozicionih partija. Gavrila je zbog kritika napustio redakciju Zastave, a povratkom Jaše Tomića 1898. godine na njeno čelo, prestala je mogućnost bilo kakve saradnje između radikala i liberala. Ispostaviće se da je postojao i manje osvetljen povod za ovo razmimoilaženje. Iz privatne prepiske saznajemo da je postoja tajni dogovor između Gavrile i još dvojice najznačajnijih prvaka radikalne stranke, koji nije ispoštovan. Ali o njemu nikada niko nije progovorio. Jasno je da je drugi radikal upućen u tajnu bio Đura Krasojević, ali nemoguće je još demaskirati trećeg. Upravo saznanje ko je treći, poslužilo bi istraživačima kao putokaz u dalje rasvetljavanje priče. Gavrila je napustio na izvesno vreme Vojvodinu i posvetio se nacionalnom radu sa Srbima u Bosni, uključujući i srpski opredeljeno stanovništvo muslimanske veroispovesti. Tokom Velikog rata Gavrila je bio interniran zbog sumnje da je učestvovao u organizaciji sarajevskog atentata. Krajem ratao je izabran za počasnog predsednika Srpskog narodnog odbora u Velikom Bečkereku, a potom i za velikog župana torontalsko tamiške županije.

Ubrzo nakon pasivizacije Emila Gavrile, iz radikalskih redova je isključen Milan Božeski, advokat iz Novog Sada. Neposredno nakon zatvaranja Jaše Tomića, Božeski je preuzeo uredništvo nad Zastavom, gde je na krajnje neprimeren, skandalozan način vređana Liberalna stranka i ubijeni Miša Dimitrijević. Navodi se i da je bio svedok odbrane Jaše Tomića. Međutim, vremenom su se međuljudski odnosi poremetili. Grupa uticajnih radikala iz Srema je smatrala da Milan Božeski treba da bude urednik Zastave. Ove detalje najbolje prezentuje jedno pismo Emila Gavrile, koje kazuje sledeće: „U Novom Sadu stvari stoje skandalozno. S jedne je strane Popadić, pop Boža, Marić, Đorđević, Stojković i Sentomašani, sa druge je strane Božeski, Živko Vuletić, Miša Mihajlović, Branko Tokin, Krasojević, pop Zarija, Milan Petrović, učitelj, Avakumović i još neki poslanici. Jedni druge klevetaju i podmeću najružnije stvari, a ova je zađevica zbog ličnosti Božeskove. Popadić i njegovi njega nikako neće i hoće da ga uklone iz Novog Sada – Miša sa njegovima su rekli Božeski i niko drugi; i Miša mi je rekao da će on sa Trojednicom pre svega napustiti i Zastavu i stranku i priključiti se Samostalnoj srpskoj stranci i potpomagati Srbobran, ako ne bude po njegovoj volji, tj., da Milan bude glavni urednik. Zbog toga su se tako zavađali da skoro nije krv pala.“ Božeski je kao radikalski poslanik na Srpskom narodno-crkvenom saboru glasao za jednu peticiju koju su podneli liberali, što je bio formalni povod za njegovo isključenje iz stranke. Uskoro nakon toga Božeski će se prikloniti liberalima, koji će ga uprkos prošlim događajima, predstaviti kao veliko pojačanje. Svoje stavove i mišljenja je ubuduće objavljivao na stranicama Branika.

Pred izbore za Ugarski sabor 1901. godine, nastala je specifična situacija. Naime, još od 1887. godine kada je istekao poslednji mandat Miše Dimitrijevića, i kada je došlo do zvanične podele na radikale i liberale, nijedan srpski opozicioni poslanik nije izabran na izborima za Ugarski sabor. Do dogovora između srpske opozicije nije moglo da dođe što je umanjivalo šansu za ulazak u parlament. Liberalna stranka je i pored disonantnog mišljenja Tihomira Ostojića, rešila da ipak treba izaći na izbore, za razliku od njih radikali su se opredeli za bojkot. Kako radikalski bojkot ne bi pomogao liberalima da se dignu iz političkog i organizacionog pepela, radikalna stranka je najstrožije zabranila svojim članovima da na bilo koji način učestvuju u izbornim radnjama. Svi kandidati liberalne stranke su izgubili izbore, međutim na izborima u novobečejskom srezu je ubedljivo pobedio dr LJuba Pavlović, radikal koji je odlučio da se ogluši o stranačku disciplinu. Pavlović je postao prvi srpski opozicioni poslanik posle 14 godina, i prvi u dvadesetom veku. Pavlović je bio dobar lekar, humanista i dobrotvor i bio je ubeđen u svoju pobedu, a pitanje je da li bi ga njegova radikalna stranka uopšte kandidovala za poslanika, da nije bojkotovala izbore. Pavlović nije pristajao ni na kakvu saradnju sa mađarskim vladajućim krugovima, a uskoro će se pokazati da stranka koja ga je isključila iz svojih redova nije bila toliko dosledna po istom pitanju. Pavlović je dobio podršku srpskih liberala, ali je pored zbližavanja sa njima, insistirao da je on srpski opozicionar bez stranačkih obeležja. Pavlović se zajedno sa slovačkim poslanikom Veselovskim i rumunskim poslanikom Valdom, žestoko protivio mađarizaciji i zalagao za potpunu ravnopravnost svih narodnosti Ugarske.

Izbore januara 1905. godine srpski liberali su dočekali potpuno nespremni, te su se opredelili za pasivnost. Za razliku od njih, radikali, koji su već tri godine vladali srpskim autonomnim organima, u izbornu kampanju su ušli žestoko i organizovano, ističući čak sedam kandidata za poslanike. Međutim, od svih srpskih opozicionih kandidata, pobedu je ponovo odneo samo nezavisni srpski opozicioni kandidat u Novom Bečeju lekar LJuba Pavlović. Pored kandidata mađarske vlade, Pavlović je u svom srezu potukao i najistaknutijeg kandidata radikalne stranke Mitu Mušickog. Pavlović je pobedio kao vanpartijski kandidat, za njega su glasali svi liberalski glasači i značajan deo lokalnih radikalskih glasača. Jaša Tomić nije mogao da prihvati Pavlovićev uspeh, uprkos tome što se Pavlović na Ugarskom saboru junački borio za srpska prava. Tomić je orkestrirao do tada neviđeno blaćenje i vređanje Pavlovića, putem Zastave i radikalne stranke. Pavlović je to teško podnosio, i potonuo je u stanje duboke rezigniranosti i razočarenja. Na sledećim, vanrednim izborima godinu dana kasnije nije se ni kandidovao. Po još uvek nedokumentovanoj priči, doktor LJuba Pavlović je zapao u određene dugove prema srpskim finansijskim zavodima, kojima su u to vreme počeli da rukovode radikali, koji su pokušavali i da mu na taj način zagorčaju život.  Takoće, po ovoj tezi, našavši se u bezizlaznoj situaciji, javno osramoćen od strane radikala, Pavlović je izvršio samoubistvo.

Oko dr Miladina Svinjareva krajem prve decenije dvadesetog veka okupila se grupa mlađih školovanijih radikala koji su bili duboko razočarani Jašom Tomićem i tadašnjim radikalskim rukovodstvom. Ova grupa je poznata pod nazivom mladoradikali ili Srpstvaši po političkom listu Srpstvo koji su pokrenuli. Svinjarev je poticao iz siromašnije porodice iz Bečeja. NJegov otac Jaša je bio zidar, koji se godinama specijalizovao za zidanje crkvenih tornjeva i postao poznat po tome. Nakon završenog osnovnog školovanja u Bečeju, Miladin Svinjarev kao stipendista dolazi u Novosadsku gimnaziju. Nakon mature upisuje čuveni Medicinski fakultet u Pešti, a kao lekar, specijalizuje akušerstvo kod najboljih profesora u Beču. Vrativši se u Novi Sad kao stručnjak svetskog glasa i veoma ljubazan čovek, Svinjarev stiče veliki ugled. Miladin nije postao lekar isključivo karijere radi, lečenje naroda je doživljavao kao uzvišenu misiju.

 Ostvarivši apsolutnu pobedu na izborima za Srpski crkveno-narodni sabor radikali su od 1902. do 1910. godine, imali potpunu kontrolu nad srpskim autonomnim institucijama, a mađarske vlasti su im tolerisale razne zloupotrebe. Mladoradikali su takođe bili zainteresovani za saradnju sa mađarskim strankama, ali iz razloga sprečavanja zloupotreba. Upravo u periodu mladoradikalskog zenita osnovana je Nacionalna stranka rada na čelu sa Ištvanom Tisom, na koju se oslanjao  Dragutin Kuen Hedervari, predsednik mađarske vlade i nekadašnji hrvatski ban. Mladoradikali su želeli da deluju upravo kroz okvire Nacionalne stranke rada, pošto se njen program zalagao za radikalne reforme i uvođenje opšteg i jednakog prava glasa za sve punoletne građane. Ključna ličnost za osnivanje Nacionalne stranke rada u Novom Sadu bio je veliki župan Bela Matković. On je mladoradikalima obezbedio sredstva za pokretanje političkog lista Srpstvo koji je ugledao svetlo dana 16. marta 1910. godine. Nedugo zatim, Ugarska vlada je odlučila da subvencioniše izlaženje mladoradikalskog lista. Srpstvašima kao mladim i obrazovanim ljudima, je na prvom mestu bila izvorna ideja radikalizma, a ne klijentelistički odnos prema vladi, pa su nakon podrobnije analize događaja odustali od fuzije sa Strankom rada, te samoinicijativno odbili da primaju dalje subvencije od vlade. Bez direktnog vezivanja podržavali su isključivo  reformske poteze Nacionalne stranke rada. Među Srpstvašima najpoznatiji su bili dr Đorđe Tapavica, sveštenik Toša Milić, inženjer Milivoj Matić, profesor Marko Vilić (posleratni urednik Zastave). Tomićevi radikali su ih pežorativno okarakterisali kao „podrepaše“ i „Tisine male kaplare“. Na zboru u Žablju aprila 1910. godine mladoradikali su formirali Srpsku narodnu stranku u Ugarskoj čiji je zvanični organ postao list Srpstvo. Nasuprot bivšoj stranci, udaljenoj od ideoloških osnova, mladoradikali su ideološki bili levi radikali bliski socijalistima. NJihov cilj je bio ostvarenje prava na opšte, tajno glasanje. Isticali su neophodnost korenitog poboljšanja materijalnog stanja najširih slojeva društva, nasuprot oligarhičnoj mađarskoj džentiji i džinovskom latifundijskom posedu, koji je pokušavao da konzervira relikte feudalizma. Zalagali su se za opšte pravo na besplatno lečenje, vaspitanje i suđenje. Zdravstveno prosvećivanje naroda, putem članaka dr Svinjareva je bila neizostavna stavka Srpstva. Mladoradikali su zahtevali da Mađarska bez izuzetka poštuje načela pravne države i vladavine prava. Socijalne teme su bile dominantne u odnosu na dnevnu politiku u sadržaju lista Srpstvo. Politički, Srpstvo je raskrinkavalo radikale i ukazivalo na njihove brojne zloupotrebe, dok je na Srpskom narodno-crkvenom saboru podržavalo rad srpskih samostalaca iz Hrvatske. Srpstvo je propagiralo srpsko-hrvatsku koaliciju u kojoj su učestvovali samostalci, a kritikovalo radikale koji su se tome protivili. List je izlazio dva puta sedmično, a štampan je u hiljadu primeraka, čime je ozbiljno konkurisao Zastavi i Braniku. U želji da list izlazi četiri puta nedeljno i da postane finansijski stabilniji, Srpstvaši 1911. godine putem župana Matkovića su izdejstvovali da ponovo dobiju subvenciju mađarskih vlasti, što su radikalska Zastava i Srpski glas kikindskih demokrata, dočekali na nož. Od Đorđa Popovića, uredništvo nad Srpstvom je lično preuzeo dr Miladin Svinjarev. List ništa u svom pisanju nije promenio, a ostao je beskompromisan i kada na uredničkoj poziciji Svinjareva nasledio LJubomir Apić. Tek kada je uredništvo 1912. godine preuzeo kontroverzni, neokonzervativac Milan L. Popović promenilo se političko usmerenje lista. Popović se trudio da list prednjači nezameranju zvaničnoj mađarskoj politici. Popović je delovao sa pozicija srpskog nacionalizma i mađarskog patriotizma, pa je shodno smatrao da do oslobađanja i ujedinjenja celog srpskog nacionalnog prostora na Balkanu može i treba da dođe samo politikom srpskog oslanjanja na mađarske političke činioce. Kritikovao je način na koji se vodi politika u Kraljevini Srbiji ocenjujući ga kao „strašan i sraman“, a narod u Srbiji kao „neprosvećen i nepoverljiv“. Kada je došlo do Prvog balkanskog rata, Srpstvo menja svoj kurs i u potpunosti i bez rezerve staje na stranu Kraljevine Srbije. Dr Miladin Svinjarev odlazi kao dobrovoljac u Srbiju, gde će kasnije biti odlikovan ordenom Svetog Save. Popović je zbog zalaganja za interese Srbije u ratu, više puta novčano kažnjavan i zatvaran.

Svinjarev je bio izabran za poslanika na Velikoj narodnoj skupštini koja je ocepila Vojvodinu od Mađarske, te član Narodnog veća, prvog privremenog organa izvršne vlasti u Vojvodini. Po okončanju Velikog rata, Svinjarev je postao upravnik ginekološko-akušerskog odeljenja novosadske Državne bolnice. Napisao je veliki broj naučnih radova, ali i drama i novinskih članaka. Svinjarev 1923. godine dodaje prezime Veličković, koje su po predanju nosili njegovi preci. Bio je osnivač i starešina Sokolskog društva u Novom Sadu. Svinjarev 1926. godine stupa u masonske redove – u ložu Mitropolit Stratimirović. Umro je vršeći svoj poziv, prilikom nestanka struje u operacionoj sali novosadske Betanije, 1929. godine.