Autor: dr Aleksandra Kolaković, viši naučni saradnik Instituta za političke studije
Ceo svet je ostao u neverici kada je 15. aprila 2019. godine odjeknula vest da je Notr Dam u plamenu. Čuvena katedrala, koja ima status papske bazilike, na ostrvu Site u središtu Pariza kao vredno kulturno-istorijsko nasleđe ali i versko središte, simbol je Francuske, njene istorije i državnosti, kao i celog hrišćanskog sveta. Ona je više od religioznog objekta i turističke atrakcije: svedok je istorije, deo francuskog identiteta i prestiža, kako svojom orginalnom arhitekturom i izgradnjom dugom više od dva veka. Notr Dam je bila vlasništvo pariske arhiepiskopije, ali je 2. novembra 1789. godine stavljena na raspolaganje naciji, kao i sva imovina sveštenstva i od tada je francuska država ostala vlasnik katedrale. Ovaj simbol zapadne civilizacije godišnje poseti preko 14 miliona posetilaca, turista i hodočasnika, što je ne čini samo jednom od najposećenijih građevina, već i delom uspomena za milione ljudi širom sveta koji su tog 15. aprila gledali krov kako se ruši u požaru. Stoga je ideja rekonstrukcije, koja je pokrenuta odmah nakon tragičnog događaja, pored Francuza i Francuske, okupila milione ljudi i većinu država, koje su ponudile finansijsku i tehničku pomoć. Time je rekonstruisana katedrala postala simbol jedinstva i solidarnosti u vremenu suprostavljenih spoljnopolitičkih ambicija i interesa, kao i sukoba širom sveta.
Kada je 1163. godine biskup Moris de Sali pokrenuo inicijativu za njenu gradnju, verovatno nije ni slutio da će njena izgradnja biti završena tek polovinom 14. veka, što je čini višegeneracijskim arhitektonskim projektom koji zrači duhom vremena u kome je nastao i daje poseban značaj svom neposrednom okruženju, gradu i državi. Istovremeno ova vekovima najviša građevina u Francuskoj nije samo važan deo katoličke crkve, već je vekovima izazivala impresije koje su se prelivale u neka od najčuvenijih dela književnosti i umetnosti. U srednjovekovno doba bila je župna crkva i stoga je u nju stigla važna relikvija – Hristova trnova kruna (1239). Mesto je i krunisanja Napoleona 1804. godine, a 1970. godine u njoj je bio pogrebni obred za De Gola. Sve ovo govori kako je njen religijski karakter tokom francuske istorije postajao i društveni, odnosno državni, a uporedo kroz njenu arhitekturu, kulturu, književnost Viktora Igoa i umetnost brojnih slikara važna komponenta svetske kulture i baštine.
Katedrala je tokom vremena oštećena, posebno u revolucionarnim događajima, ali ipak je njen arhitektonski oblik i gotički izraz ostao prisutan. Posebno su upečatljive dve rozete koje su najveće u Evropi. Arhitekta Ežen Viole de Dik je u rekonstrukciji nakon revolucionarnih nemira uneo nove elemente i motive, što je doprinelo da i pored rane i klasične gotike, preovladava utisak o više umetničkih stilova. Tokom Komune 1871. godine, komunari su zapalili nekoliko klupa i stolica, ali nije bilo više štete. Katedrala je 11. oktobra 1914. godine, tokom Prvog svetskog rata, pogođena prilikom naleta nemačkih aviona. Nakon Drugog svetskog rata popravke i radovi održavanja uticali su na to da se 1965. godine dvanaest visokih prozora naosa i dvanaest malih prozora u obliku saća na galerijama ukrasi sa 24 obojena vitraža koja su zamenila sivo i mutno staklo koje su postavili kanonici u 18. veku. Staklar Žak Le Ševalije koristio je proizvode i boje iz srednjeg veka. Notr Dam je bio korišćen i za političke manifestacije i proteste, kao na primer 1969. godine kada su komunistički aktivisti uspeli da severnovijetnamsku zastavu postave na vrh tornja. Takođe, 3. oktobra 1972. godine, tokom mitinga podrške aktivistima Fronta za oslobođenje Bretanje, bretonski autonomaši su takođe uspeli da okače svoje simbole.
Devedesetih godina 20. veka i povodom obeležavanja 850. godišnjice postojanja vršene su restauracije, što svedoči o kontinuiranoj brizi države koja se obavezala i na značajna novčana sredstva za ove potrebe. Deo konzervatorskih radova bio je u toku i kada je došlo do nemilog događaja 2019. godine. Dugotrajna izgradnja, različiti elementi i stilovi gradnje, od kojih su neki materijali i načini izvođenja radova zauvek ostali poznati samo srednjovekovnim graditeljima, prestavljali su i problem rekonstrukcije koja je pokrenuta nakon požara 2019. godine. Ipak, uz velika novčana sredstva, ekspertizu i korišćenje novih tehnologija, kao i saradnju najboljih francuskih i stručnjaka iz celog sveta, uspešno je prevaziđena i zasijala je u punom sjaju na svečanom otvaranju nakon rekonstrukcije 8. decembra 2024. godine.
Završetak obnavljanja Notr Dama i svečana ceremonija od 8. decembra najavljeni su početkom 2024. godine kao jedan od četiri ključna događaja u Francuskoj, pored Olimpijskih igara, obeležavanja 80. godišnjice iskrcavanja u Normandiji i Samita Frankofonije. Predviđena je monumentalana višednevna ceremonija u kojoj se evocirala istorija katedrale, potencirao njen značaj za istoriju i kulturu Francuske i sveta, a predstavljala je i arenu u kojoj su analizirane politike sećanja i okviri državne intervencije u oblastima konzervacije i restauracije. Istovremeno, događaj je inkorporiran u aktivnosti francuskog predsednika Emanuela Makrona, koje su imale funkciju osnaživanja njegove pozicije u Francuskoj, koja je komplikovana nakon protesta i ispostaviće se i neočekivanih izbora za parlament. Paralelno, druga komponenta usmerena je na pozicioniranje Francuske u međunarodnim odnosima u kontekstu kriza i ratova u svetu. Za ponovno otvaranje zgrade, 8. decembra 2024. godine, pozvane su ličnosti iz celog sveta, pre svega politički lideri, ali i donatori koji su finansijski učestvovali u rekonstrukciji. Papa Franja nije prirustvovao svečanosti, već je Loran Ulrih, nadbiskup Pariza, ponovo otvario vrata katedrale i blagosiljao orgulje. Svečanosti su prisustvovali, pored Emanuela Makorna koji je imao ulogu domaćina, dva prethodna predsednika Francuske i premijer čijoj vladi je upravo u danima pred otvaranje izglasano nepoverenje. Dugim ovacijama u novembru izabrani predsednik SAD Donald Tramp i ostali državnici i visoke zvanice pozdravili su spasioce, vatrogasce i zanatlije koji su učestvovali u akciji obuzdavanja vatre i gašenja požara, odnosno rekonstrukciji nakon požara. Iza centralne manifestacije u čijem je središtu bila katedrala sa svojom istorijom i simbolikom, održan je u suštini mini-samit predstavnika država koje su učestvovale u obnovi, odnosno većinom predsednika i premijera, rukovodilaca međunarodnih organizacija. Bila je ovo važna prilika da se susretnu francuski i američki, ali i američki i ukrajinski predsednik, kao i da se naslute budući potezi Donalda Trampa u kontekstu rata u Ukrajini i drugih problema međunarodnih odnosa od kojih je većina bezbednosne i ekonomske prirode. Obnovljena katedrala Notr Dam je iznova poslužila kao okvir sabornosti oko značajnih kulturno-istorijskih spomenika, ali i kao projekcija francuske izuzetnosti i prostor istorijskih susreta i događaja.
Ostavi komentar