Dosije VIJETNAM

Autor: Danilo Koprivica, politikolog

„Dosije VIJETNAM“ je sedamnaesto  predavanje iz serijala Suočavanje sa prošlošću.

https://www.youtube.com/watch?v=CCZ-G1vxgK0

Šta svet i naročito šta mi možemo naučiti od Vijetnama i na vijetnamskom iskustvu?

Vijetnam je zemlja od 95 miliona stanovnika a zaključno sa januarom, zabeležila je trideset petu umrlu i 1551 zaraženu osobu i u samom je svetskom vrhu prema uspešnosti u borbi sa aktuelnom pandemijom, a nije izolovano ostrvo poput Novog Zelanda.

Lako je Vijetnamcima. Kod njih vlada red, rad i disciplina. Istina, nešto je do surovosti komunističkog društvenog nasleđa ali je nešto i do retkih pozitivnih rezultata francuske kolonijalne uprave.

Moguće je da ima nešto i do kvaliteta života u gradovima u kojima je vazduh do te mere zagađen da većina njihovih građana već jako dugo nosi maske.

Lako je Vijetnamcima koji su orni za svakovrsno usvajanje znanja. Kod njih je danas 94% pismenih a nekoć, pred kraj kolonijalne ere, bio je isti procenat nepismenih. U Vijetnamu su danas i te kako vidljivi tragovi francuskog nasleđa. U arhitekturi, navikama (kafa, baget) ali i na duhovnom planu. Bilo je to doba  indiskretnog „šarma“ francuske kolonizacije.

—————————————————

INDISKRETNI ŠARM FRANCUSKE KOLONIZACIJE

Nakon što je car iz dinastije Ngujen odbio da potpiše ultimatum, dolazi do vojne intervencije i Vijetnam je 1863. g. bio prisiljen da ustupi jug zemlje Francuskoj, koja mu dodeljuje status kolonije – Kohinkin. Ostatak zemlje Francuzi zauzimaju nakon rata sa Kinom 1885. g., koja je zapravo bila prava meta njihovih kolonijalnih ambicija. Francuska Indokina obuhvatala je pored Kohinkina i Anam i Tonking tj. današnji Vijetnam i Kmersko kraljevstvo, današnju Kambodžu.

Ubrzo je otpočela eksploatacija a francuske firme su uložile oko 350 miliona dolara a za uzvrat bile su oslobođene svih poreza. Francuzi su radi popune budžeta zaveli monopol opijuma, alkohola i soli. Jedan prefekt izdao je pisano naređenje da se u njegovom okrugu svakog meseca obavezno potroši 800 litara  alkohola.

Do 1930. g. proizvodnja riže u Kohinkinu je porasla za preko četiri puta a njen izvoz je uvećan za šest puta. Logično, potrošnja riže po stanovniku pala je sa 262 kg na 182 kg godišnje. Od gladi je tokom 1944. g. i 1945. g. samo u Tonkinu umrlo oko 1,8 miliona ljudi.

Nastava se samo u nižim razredima odvijala na vijetnamskom. Univerzitet je primao 600 studenata godišnje a u proseku bi diplomiralo 14 lekara, dok je u zemlji živelo oko 20 mil. stanovnika.

Veliki pisac Viktor Igo ovde je svetac „Kao Daja“ novo-religijskog pravca, koji ima oko 3 mil. pristalica. S religijom je sve i počelo, kada je francuski isusovac Aleksandar de Rodes došao u Vijetnam širiti katolicizam. On je osmislio i način kako vijetnamski jezik pisati latiničnim pismom. NJegovi napori doneli su rezultat i do 1658. g. u Vijetnamu će biti 300.000 katolika. To će kasnije privući francuske doseljenike, te dati za pravo Napoleonu Trećem da se u ime njihove navodne zaštite vojno ispolji u Vijetnamu.

Za vreme Drugog svetskog rata, zemlju su okupirali Japanci ali nisu sklonili francusku upravu. I bez obzira što su snage Vijetnama, predvođene Ho Ši Minom, otpočele sukob sa Japancima, po okončanju rata, Pariz je želeo da produži kolonijalni status  zemlje. Nakon neuspešnih pregovora, incidentom u Hajpongu, otpočeo je tzv. Prvi indokineski rat (1946 – 1954) koji se završio francuskim debaklom u bici kod Dijen Bijen Fua (1954) a potom i njihovim povlačenjem.

Ženevskim pregovorima zemlja je privremeno podeljena na severni i južni deo a umesto očekivanog ujedinjena nakon planiranih izbora, otpočeo je građanski  rat (1955 – 1975).

———————————————————————————————

Međutim, Vijetnam je i dalje bio zemlja komunizma, ali ipak sve više samo po formi. Od 1986. g. u stvarnom životu, zemlja se krupnim koracima kreće ka kapitalističkom načinu privređivanja a od skora i sve više i društvenog organizovanja, po uzoru na vodeće kapitalističke zemlje zapada.

Vijetnamci imaju grozne gastronomske navike.

Neki, ne baš malobrojni Vijetnamci, jedu pse. Jedu ljubimce. I to ceo svet zna. I protestuje zbog toga. I to čine uprkos stalnim apelima vlasti iz Hanoja, koji mole stanovništvo da prestane sa tom praksom, pretežno  zbog zgražavanja turista kojih je svake godine sve više. Pet miliona pasa godišnje završi u tanjirima Vijetnamaca, pripremani na način od koga se može poludeti.  I to pretežno na severu zemlje, a ne na jugu.

I to ceo svet zna i ceo naš zapadni svet protestuje zgrožen time.

Vijetnamci imaju neprihvatljivo surov odnos prema ženama. Nešto je do religijskih nazora, nešto do tradicije i običaja a nešto je posledica višegeneracijske bede  i borbe za goli  opstanak.

I to ceo svet zna i zgrožen protestuje zbog toga, ali ipak ćutke kupuje markirane odevne predmete šivene bedom i rukama vijetnamskih žena i dece.

Dobro je da je ceo svet, naš zapadni svet, digao glas protiv pokolja i nezamislivog mučenja pasa i protiv neravnopravnosti i zlostavljana žena.

Ceo svet, a pogotovo svet koji se ogrešio o Vijetnamce, nikad ne sme da zaboravi ni priču o mračnom vremenu terora nad vijetnamskim narodom i nad prirodnim bogatsvima ove prelepe zemlje.

Da li taj naš zapadni svet zna istinu ili je tek potiskuje? Istinu o besomučnom zasipanju ljudi, životinja i prirode „oranž agentom“, Monsatovim herbicidom kojim su možda i zauvek zatrovane reke, pirinčana polja i šume Vijetnama. 76 miliona litara ovog otrova  mesecima je  avionima rasipano, sejući kancerogeni i mutageni dioksin u operaciji Ranch Hand.  Tvrdi se da je to izazvalo smrt oko 400.000 ljudi a da je  oko 500.000 dece  rođeno sa teškim malformacijama.

Dobro je da je ceo svet, naš zapadni svet, digao glas protiv pokolja i nezamislivog mučenja pasa i protiv zlostavljana žena. Ali, da li taj naš zapadni svet zna istinu ili je tek potiskuje ? Da je u njegovo ime došlo do spaljivanja, masakra i besprizornog silovanja hiljada Vijetnamki.

Pričamo o nizu ratnih sukoba nakon Drugog svetskog rata koji su se vodili iz patriotskih, imperijalnih ali i ekstremno ideoloških pobuda i koji su zamalo ovu zemlju i njen narod preskupo koštali.  Podsećamo se ratova koji su doveli i do niza društvenih događaja koji su zatresli ceo svet. Vijetnamska ratna priča je na kraju krajeva u značajnoj meri stvorila novi jedinstven vijetnamski identitet ali je i zauvek promenila do tada postojeći identitet SAD.

———————————————————————————————-

„RAT KOJI JE UBIO ISTINU“

U tom najpre građanskim a ubrzo „zastupničkom“ ratu, svaka strana je imala svoje međunarodne mentore. Rat je  okončan povlačenjem SAD 1973. g. što je značilo i pad režima u Sajgonu. I danas se u zemlji o periodu građanskog rata govori gotovo isključivo u formi rata protiv stranih agresora.

Od samog početka, američka intervencija na Jugu je bila u sukobu sa istinom. Počev od navodnih incidenata u Tonkinškom zalivu (avgust 1964), pa do teorijskih opravdanja za ratna dejstva, koja su polazila od potpuno pogrešne „domino teorije“ i teze da kada se komunizam jednom instalira u nekoj zemlji, on se obavezno širi i na sve okolne. Nakon rata u Vijetnamu, to se nije obistinilo. A sumnje u prikaz Tonkiških incidenata odavno su argumentovane i u samoj Americi.

SAD su angažovale preko 500.000 vojnika a rat su okončale sa 58.200  (zvanično) poginulih i oko 300.000 ranjenih. Kap koja je prelila čašu, bile su frizirane informacije o herojskoj i slobodarskoj ulozi američke vojske. O njenom časnom držanju i primeni selektivne sile.

Sukob sa istinom doveo je do sve izraženijeg antiratnog raspoloženja u Americi, ali i u Evropi i Australiji. Oktobra 1967. g. u Vašingtonu se održavaju velike antiratne demonstracije sa oko 100.000 učesnika, od kojih će polovina ići u pohod na Pentagon, gde će se naći oči u oči sa naoružanom vojskom. Tada nastaju čuvene fotografije „zakićenih“ dugih cevi. Antiratno nezadovoljstvo stasava u antiratni pokret kome se priključuje sve veći broj javnih ličnosti.

Sve tvrdnje i procene najpre Pentagona a potom i civilnih zvaničnika padaju u vodu pod naletom Tet ofanzive i kombinovane vatre antiratnih pokreta i, ispostaviće se, najmoćnijeg oružja tog vremena – fotografskog aparata.

———————————————————————————————

Lako je Vijetnamcima koji se, za nas sa nezamislivom pragmatičnošću, suočavaju  sa svojom prošlošću i pristaju na međunarodno-političko tihovanje jer bi svako preglasno spominjanje zatrovanih polja i reka dugoročno ugrozilo privredu zemlje, kao što bi ugrozilo i način na koji ih danas gleda Amerika, koja u Vijetnamu vidi  kakvog-takvog rivala Kini.

Zbog svega toga, lako se i nama može učiniti da su ratna događanja u Vijetnamu ostavila dramatičnije posledice za društva agresora nego li za same Vijetnamce.