Nova dvopolarnost
Autor: Milorad Vukašinović
Jedna od najvažnijih posledica svetske ekonomske i finansijske krize od 2008. godine do danas ogleda se u krahu koncepta „unipolarizma“ i posledično „amerikanocentrične“ idejno-filozofske i geopolitičke slike sveta. Podsetimo, ova koncepcija svoj vrhunac doživela je devedesetih godina prošlog veka kada se unutar pobedničkog „atlantističkog bloka“ pojavljuju dva različita strateška modela posthladnoratovskog modeliranja sveta. Prvi je artikulisao teoretičar Fukujama u svom znamenitom ogledu „o kraju istorije i poslednjem čoveku“, a koji je u to vreme oslikavao jednu vrstu „ideološkog optimizma“ karakterističnog za zapadnjački „levoliberalni atlantizam“ i njegove koncepcije „radikalne desuverenizacije svetskog poretka“ u korist interesa globalističkih (transteritorijalnih) centara moći. Kao reakcija na Fukujaminu hipotezu o „kraju istorije“, nastala je Hantingtonova teorija o „sudaru (sukobu) civilizacija“ koja predstavlja „konzervativni“ geopolitički manifest „preoblikovanja svetskog poretka“ u atlantskom ključu, ali na drugačijim osnovama.
Hantingtonov geopolitički obrazac počiva na premisi „Zapad protiv ostatka“ i u izvesnoj meri predstavlja reafirmaciju principa „dvopolarnosti“ u svetskoj politici. Razume se ovde nije reč o hladnoratovskom bipolarizmu (SAD – SSSR) već o jednoj sasvim drugačijoj percepiji svetskog poretka koja je zasnovana na civilizacijskom grupisanju država i naroda, a koja svakako ima i svoju konkretnu prostornu dimenziju. Hantington je smatrao da je egzistencijalni interes Zapada u jačanju svoje civilizacije (katoličko – protestantske) i odbacivanju širenja ideologije globalizma koju je posle događaja od 11. 9. 2001. u SAD-u nazvao „još jednom ideološkom utopijom“. Posebno zanimljiva je njegova teza o „unipolarno – multipolarnom svetu“ za koji je verovao da će spontano nastati kao zakonomerna posledica modernizacije svetske ekonomije, ali bez nametanja zapadnjačke ideologije (vesternizacije) koja kod nezapadnih civilizacija izaziva stanje „kulturne šizofrenije“. Dakle, Hantington je postojanje „civilizacijske alternative“ posmatrao kao istorijsku neminovnost, ali je preoblikovanje svetskog poretka u civilizacijskom ključu definisao kao model očuvanja zapadne (američke) dominacije.
Nova dvopolarnost jedna je od najvažnijih tema i ruske evroazijske geopolitičke doktrine. U njenom središtu je ideja o „Velikom kopnu“ koja podrazumeva povezivanje prostora i odgovarajućih resursa po principu „regionalne globalizacije“. U ovom modelu Rusija se doživljava kao duhovno-prostorni stožer Kontinenta koji otvara „novi civilizacijski ciklus“ čije su karakteristike: primat političkog nad ekonomskim faktorom, širenje i izgradnja gasne infrastrukture u funkciji razvoja realne ekonomije, stvaranje nadnacionalnih tela u kojima se odluke donose po principu konsenzusa, jačanje suverene demokratije i pravo svakog naroda na sopstveni način života. Dakle, nasuprot „sukobu civilizacija“ ovaj geopolitički koncept nudi ideju o „prožimanju civilizacija“ kao bitno drugačijoj paradigmi u odnosu na atlantističku.
Sa stanovišta evroazijske doktrine vrlo su intrigantna promišljanja o Evropi „geopolitički emancipovanoj“ od američkog uticaja. Za razliku od „atlantističke geopolitike“ koja Evropu svodi na „katoličko – protestantski svet“ i insistira na strogoj liniji razgraničenja u odnosu na pravoslavlje, evroazijska koncepcija počiva na drugačijoj verziji Evrope „od Atlantika do Urala“ (pravac Zapad – Istok) kao jedinstvenom geografskom prostoru koji povezuju punovredne evropske nacije i njihove tradicije i kulture, zakonomerno suprotstavljene uticajima „s one strane Atlantika“.
U ovako viđenoj slici Evrope (Evroazije), Balkan i srpske zemlje (izraz J. Cvijića) postaju područje od izvanrednog strateškog značaja. Za razliku od „atlantističke geopolitike“ koja nastoji da tzv. Zapadni Balkan (prvenstveno Srbiju) trajno izmesti iz „evropskog kulturno-civilizacijskog i hrišćanskog kruga“ (podrška tzv. nezavisnosti Kosova), evroazijska geopolitička doktrina Srbiju, sa Kosovom i Metohijom, posmatra kao „balkanski Hartlend“ tj. Središnju zemlju bez koje, zbog njenog strateškog položaja, nije moguća potpuna geopolitička emancipacija ne samo Balkana nego i šire evropskog kontinenta. Nema sumnje da se u uslovima kraha „amerikanocentrične slike sveta“ otvaraju drugačije globalne civilizacijske perspektive, pa i ideja o „deatlantizovanom Balkanu“ koju naročito podstiču dva globalna geopolitička projekta: Turski tok i kineski „Jedan pojas – jedan put“. Za nas na ovim prostorima to je egzistencijalno pitanje.
Ostavi komentar