Autor Predrag Rajić, politički analitičar
Geopolitička pozicija Republike Moldavije jedna je od najsloženijih, ne samo u Evropi već na kompletnom evroazijskom prostoru. Država koja je nastala spletom geopolitičkih okolnosti, nikada nije dovršena. NJeno stanovništvo zagledano je u najmanje tri prestonice drugih zemalja i njena jedinstvena intelektualna elita nikada nije formirana. Podele su veoma duboke i etnička, jezička, administrativno-verska šarolikost, neretko predstavljaju izvor političkih konflikata.
Moldavija, od raspada SSSR-a i stvaranja nove geopolitičke mape Evrope, nosi neslavnu titulu jedne od najnerazvijenijih i najsiromašnijih država Starog kontinenta. Republika Moldavija obuhvata samo manji deo istorijske celine istog naziva, koja je danas podeljena između Rumunije, Ukrajine i Republike Moldavije.
Teritorija koja je vekovima prelazila iz ruke u ruku, nakon gubitka posebnog statusa Kneževine Moldove, potpada pod vlast ruskih careva u 19. veku, da bi između dva svetska rata u 20. veku bila uključena u sastav kraljevine Rumunije, a nakon okončanja Drugog svetskog rata, bila uključena u SSSR kao jedna od republika.
U vreme raspada SSSR-a, u Moldaviji dolazi do sukobljavanja različitih političkih koncepata. Na vlast u Kišinjevu (rum. Kišinau), dolaze prounijatske snage, koje se zalažu za pripajanje Rumuniji. Ove snage smatraju Moldavce romanskog porekla Rumunima, a ne zasebnom etničkom zajednicom. Jezik kojim se govori u Republici Moldaviji nazivaju rumunskim i verni su Rumunskoj pravoslavnoj crkvi.
S tim u vezi, nove vlasti su i donele seriju simboličnih akata kojima bi potvrdile svoju privrženost opšterumunskom cilju. Godine 1990. odlučeno je da zastava novoformirane države bude rumunska trobojka, koja je nakon nekoliko meseci modifikovana i usvojena tako da nijanse boja na zastavi budu različite od rumunske (naročito plava), format zastave je drugačiji u odnosu na rumunsku, a takođe je dodat i državni grb kako bi razlika bila uočljivija. Ipak, ova zastava, koja čak i danas izaziva određene kontraverze i koju ni antiunitarne snage tokom svog vladanja nisu izmenile, neodoljivo podseća na zastavu svog zapadnog suseda, baš kao i državni grb.
Godine 1991. za himnu Republike Moldavije odabrana je svečana pesma „Probudite se Rumuni“ („Deșteaptă-te, române“), koja je zvanična himna Rumunije od 1990. godine, mada se u različitim razdobljima koristila i ranijih godina, od svog nastanka 1848. godine. Sama himna je veoma interesantna, pošto u određenim delovima govori o potrebi da se svetu dokaže kako: „…u ovim venama i dalje teče rimska krv“. Rumuni se pozivaju da se probude iz samrtnog sna, „… u koji su vas gurnuli varvari i tirani“, a kroz tekst himne, Rumuni se takođe pozivaju da se prisete rimskog imperatora Trajana.
Svakako, ovakav, prounijatski stav, koji je negirao moldavsku osobenost i zagovarao „okončanje sverumunskog ujedinjenja“, nije mogao a da ne naiđe na otpor, prevashodno slovenskog stanovništva u Republici Moldaviji, koje je naročito brojno na severu zemlje, u drugom po veličini gradu Balciju, kao i u drugom po broju stanovnika Tiraspolju, odnosno u kompletnoj Pridnjestrovskoj Moldavskoj Republici (rus. Pridnjestrovlje, rum. Transnistrija). Upravo u Pridnjestrovlju, koje je uživalo autonoman status unutar Socijalističke Republike Moldavije, a u okviru SSSR, još osamdesetih godina počinju da jačaju separatističke težnje koje eskaliraju nakon pobede prorumunskih snaga na prvim demokratskim izborima.
Unionistički lider George Đimpu bio je borac za sverumunsko ujedinjenje tokom celog života, zbog čega je kao politički zatvorenik godine provodio u sovjetskim zatvorima, da bi 2000. godine skončao u nikad razjašnjenoj saobraćajnoj nesreći. Tako, 1992. godine dolazi do kratkotrajnog građanskog rata u Pridnjestrovlju, nakon kog Republika Moldavija gubi faktičku kontrolu nad ovim prostorom, zapravo njegovim većim delom.
Tokom rata u Pridnjestrovlju, sukobili su se na jednoj strani etnički Rumuni i Moldavci prorumunske orijentacije, podržani dobrovoljcima iz Rumunije, a na drugoj strani uglavnom etnički Rusi i Ukrajinci, uz pojedine proruski orijentisane građane romanskog porekla, i potpomognuti delovima bivše 14. armije SSSR.
Zanimljivo, na strani Pridnjestrovlja tih godina borili su se i dobrovoljci iz ukrajinskih nacionalističkih organizacija, zajedno sa proruskim snagama. Naime, u godinama raspada SSSR u Ukrajini je postojao izvestan strah od eventualnih rumunskih pretenzija na ukrajinske teritorije, na kojima većinu čini rumunsko stanovništvo, a takođe se smatralo da bi ukrajinski identitet u slučaju pripajanja Republike Moldavije Rumuniji, u ovoj republici bio ugrožen.
Za razliku od drugih delova SSSR pogođenih ratom, u Pridnjestrovlju nije došlo do ozbiljnije promene etničke strukture. Zanimljivo, službeni jezici u nepriznatoj državi su moldavski, ruski i ukrajinski, s tim što je službeno pismo moldavskog ćirilica, dok je u ostatku Republike Moldavije to latinica.
Ovo nije jedina razlika. U samoj Republici Moldaviji se od njenog osamostaljenja vodi diskusija, kako se zapravo zvaničan jezik ove države zove? Tako, u Deklaraciji o nezavisnosti Republike Moldavije od 27. 8. 1991. godine, stoji da je zvaničan jezik ove zemlje rumunski.
Sa druge strane, u Ustavu države, član 13. ovaj jezik se označava kao moldavski, no 2013. godine, Ustavni sud Republike Moldavije doneo je službeno tumačenje po kom je Deklaracija o nezavisnosti stariji dokument od ustavne odredbe, te da je „moldavski“, samo alternativni naziv za rumunski jezik.
Ostavi komentar